Ответы СОР\СОЧ 11ЕМН класс

Найдите

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Жауабын жүздік үлеске дейінгі дәлдікпен жуықтаңыз

Сила в 60 Н растягивает пружину на 3 см. Первоначальная длина пружины равна 16 см. Какую работу нужно совершить, чтобы растянуть её до 20 см?

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

теңдігі орындалатындай, k-ның натурал мәнін табыңыз

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

a) y = x ³-x 3 функция графигінің х =1 нүктесіне жүргізілген жанаманың теңдеуі
y =2x -2 болатынын көрсетіңіз.
b) Суретте бейнеленген боялған бөліктің ауданын табыңыз

В ходе эксперимента с разведением морских свинок были получены следующие данные, представленные в таблице.

Найдите:
а) среднее значение.
b) моду и медиану.
c) дисперсию и стандартное отклонение

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

сызықтары және абсцисса осімен шектелген фигураның
ауданын табыңыз, жауабын жүздік үлеске дейінгі дәлдікпен жуықтаңыз

Гистограмма и таблица дают информацию о возрасте людей, живущих в некоторой
местности.

а) Используя гистограмму, дополните таблицу.
b) Используя таблицу, дополните гистограмму.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Суретте қисығы бейнеленген

Боялған бөліктің ауданын табыңыз

На рисунке 1 показан график кривой, уравнение которой Фигура R,
ограничена кривой, осью абсцисс и промежутком 1≤x≤5

а) Найдите применяя метод интегрирования по частям.
b) Вычислите точное значение площади фигуры R.

Закрашенная часть вращается вокруг оси ОХ на 360º, образуя тело вращения.
с) Найдите точное значение объёма тела вращения.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

f(x)=x²-2x+1 функциясы берілген.
a) f ‘(x) табыңыз.
b) f (x) және f ‘(x) функция графиктерімен шектелген фигураның ауданын
табыңыз.
c) жауабын жүздік үлеске дейінгі дәлдікпен жуықтаңыз.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

φ(x)= x + 2 , g(x) = 1 функциялары берілген.
i) f (x) =φ(x)- g(x) функциясын анықтаңыз;
ii) у = f (х), х = 0 және х = 2 сызықтарымен шектелген қисық сызықты трапецияны
абсцисса осімен айналдырғанда пайда болған дененің көлемін табыңыз

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Суретте бейнеленген боялған бөлікті Ох осімен айналдырғанда пайда болған
дененің көлемін табыңыз.
b) жауабын жүздік үлеске дейінгі дәлдікпен жуықтаңыз

Первообразная и интеграл

Покажите, что функция F(x) является первообразной функции f (x) на числовой прямой:

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Первообразная и интеграл

Напишите общий вид первообразных функции:

Первообразная и интеграл

Непрерывная функция S(x) является первообразной для функции s(x) на множестве всех
действительных чисел. Найдите промежутки монотонности функции S(x), если

Первообразная и интеграл

Найдите:

Первообразная и интеграл

Известно, что , определите:

Первообразная и интеграл

Найдите неопределенный интеграл, используя метод замены переменной:

Первообразная и интеграл

Для заданного интеграла покажите, что выражение является совокупностью первообразных
функций.

Первообразная и интеграл

Найдите площадь криволинейной трапеции, ограниченной:

Первообразная и интеграл

Вычислите интеграл, используя формулу Ньютона-Лейбница:

Первообразная и интеграл

На рисунке показан график кривой , который пересекается с осью Ох в точке
(1;0), и касательная к кривой в точке (4;7).

a) Покажите, что

b) Найдите площадь фигуры, ограниченной заданной кривой , касательной
и осью Ох.

Первообразная и интеграл

Найдите площадь фигуры, ограниченной линиями:

Первообразная и интеграл

1.Вычислите объем тела, образованного вращением вокруг оси Ox фигуры, ограниченной
линиями

Первообразная и интеграл

Определите объем твердого тела, полученного вращением области, ограниченной и осью Ox вокруг оси Ox

Первообразная и интеграл

Два тела начали двигаться одновременно из одной точки в одном направлении по
прямой. Первое тело движется со скоростью второе — со скоростью  На каком расстоянии друг от друга они окажутся через 5с?

Элементы математической статистики

1. Лидеру партии принесли следующую сводку данных о проголосовавших за его партию
по пяти избирательным участкам одного округа.

a) Найдите среднее значение процента проголосовавших за партию.
b) Подсчитайте общее количество голосовавших на этих пяти участках.
c) Подсчитайте количество проголосовавших за партию на каждом участке.

Элементы математической статистики

Установите, в каких случаях будут полезны медиана, мода или среднее арифметическое:
a) Менеджер обувного магазина хотел бы иметь в наличии обувь различных
размеров.
b) Городской совет планирует построить школу в новом районе. Для оценки
количества учеников совет изучает численность детей в семьях в похожих районах.
c) Женщина часто путешествует на своем автомобиле, и каждый раз записывает
время, затраченное на поездку. Она хотела бы оценить время, которое затратит на
следующее путешествие.

Элементы математической статистики

Случайная величина X задана следующей таблицей распределения

Найдите:
a) дисперсию случайной величины X;
b) стандартное отклонение случайной величины X.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Келесі бөлімдердің орындалатынын көрсетіңіз:
i) егер, серіппені 0,01 м-ге сығу үшін 10 Н күш қажет болса, онда k=1000;
ii) серіппені 0,04 м-ге сығу үшін жұмсалатын күш 40 Н.
iii) Күштің алғашқы функциясы жасалған жұмыс екені, яғни А(t) =∫ F(t)dt белгілі
болса, онда серіппені 0,04 м-ге сығу үшін жасалған жұмысты табыңыз.

Элементы математической статистики

Количество спичек в коробке, взятых с упаковочной машины, было:

Найдите среднее значение и стандартное отклонение числа совпадений на ящик.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Поездың еңіспен жүріп келе жатқан (движущегося под уклон) жылдамдығы
v (t)=15 +0,2t теңдеуімен берілген.
a) жылдамдықтың алғашқы функциясы жүрілген жол екені, яғни                  s(t )=∫v(t)dt
белгілі болса, онда поездың жүрген жолын анықтаңыз.
b) егер, поезд 20 секундта жүріп өткен болса, онда еңістің ұзындығын метрмен
есептеңіз.

Элементы математической статистики

Подбрасывается кубик. Дискретная случайная величина X — количество очков. Ниже
представлена таблица распределения случайной величины:

a) Известно, что M(X) = 4.2. Найдите значения a и b.
b) Покажите, что M(X2) = 20.4.
c) Вычислите D(5 – 3X)

Бас жиын және таңдама

Қазақстандағы 9-сынып оқушыларының қазақ тілі пәні бойынша білімдерін тексеру үшін таңдама құралған.
Таңдама:
і) барлық қалалардағы қазақ тілін тереңдетіп оқытатын мектеп оқушыларынан кездейсоқ құралған;
іі) облыстар мен ауылды жерлердегі гимназиялар мен лицейлердің оқушыларынан кездейсоқ құралған;
ііі) әр облыс, ауылдар мен қалалардағы әртүрлі мектептер, гимназиялар мен лицейлердің оқушыларынан кездейсоқ құралған.
Тұжырымдардың қайсысы зерттелгелі отырған объектінің нақты көрсеткіші бола алатынын анықтап, жауабыңызды негіздеңіз

Бас жиын және таңдама

Аудандағы жоғары деңгейлі кәсіби әншіні анықтау үшін, социолог мәдениет үйлерінде жұмыс жасайтын 150 адамнан сауалнама жүргізген.
і) бас жиынтық пен таңдаманы анықтаңыз;
іі) социологтың құрған таңдама нәтижесі сенімді ме?
ііі) таңдаманы сен қалай құрар едің?

Бас жиын және таңдама

Шоколад фабрикасындағы 200 грамдық пакеттегі шоколад кәмпиттердің салмақтарын тексеру нәтижелері кестеде көрсетілгенКестедегі нәтижелер бойынша, табыңыз:
і) таңдама көлемін;
іі) 200 грамнан ауытқыған пакеттер санын

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Қандай да бір полиграфиялық өнімнің сапасын бір-бірінен тәуелсіз алты инспектор
тексерген. Тексеру нәтижесі кестеде көрсетілген:Осы полиграфия өнімінің сапасы неше пайызды құрайды?

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

a) Математикадан он екі баланың бөлім бойынша жиынтық бағалау жұмысынан
жинаған ұпайларының саны мынадай: 18, 18, 20, 16, 13, 13, 15, 16, 18, 17, 14, 13.
b) Куръер дүкенге 30 аяқ киім әкелді, оның өлшемдері мынадай болды: 43, 38, 35, 45,
28, 38, 37, 41, 39, 38, 26, 25, 28, 26, 45, 41, 43, 37, 37, 39, 43, 28, 28, 37, 37, 38, 40,
40, 28, 38.
і) вариациялық қатар құрыңдар;
іі) таңдама жиілігінің үлестірімін анықтаңдар

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Таңдама жиілігінің үлестірім кестесі берілгенi) таңдалым көлемін;
іі) салыстырмалы жиілік үлестірімін анықтаңыз

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Таңдаманың салыстырмалы жиілігінің үлестірім кестесі берілгенТабыңыз:
a) таңдалым көлемін;
b) жиілік үлестірімін

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Кестеде ерлер киімінің сапалық рейтингі көрсетілгенa) бұл деректердің бірөлшемді, екіөлшемді немесе көпөлшемді болатынын
анықтаңыз;
b) қай айнымалылар сандық және қайсылары сапалық айнымалылар?

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

1. Кестеде белгілі бір мекемеде жұмыс жасайтын адамдардың салмақтары жайлы
мәліметтер келтірілген. Алайда, асығыс жазылғандықтан, кейбір ұяшықтар толмай
қалған:

a) кестедегі бос ұяшықтарды толтырыңыз;
b) абсолютті жиіліктер бойынша салынған гистограмманы толықтырыңыз.

c) жиіліктер тығыздығы бойынша гистограмма тұрғызыңыз

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Төменде таңдалынған 20 қауынның салмақтары кг-мен берілген:
3,0 6,9 9,5 13,6 19,0
4,4 7,2 10,2 14,3 21,2
5,3 7,8 11,1 15,7 22,4
6,1 8,6 12,1 16,4 23,0
a) деректерді 5 интервалға топтастырыңыз;
b) абсолютті және салыстырмалы жиіліктер кестесін құрыңыз;
c) абсолютті жиіліктер бойынша гистограмма (диаграмма) тұрғызыңыз;
d) салыстырмалы жиіліктер бойынша гистограмма (диаграмма) тұрғызыңыз;
e) қауындардың неше пайызының салмағы 10 кг-нан төмен екенін анықтаңыз

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Кестеде сауалнамаға қатысқан балалар жайлы мәліметтер берілгенa) интервалды толықтырыңыз;
b) интервалдың орта мәнін табу арқылы кестедегі бос ұяшықтарды толтырыңыз;
c) орта мән мен абсолютті жиілікті қолданып, полигон тұрғызыңыз.
d) ең көп сауалнамаға қатысқан балалардың неше пайыз құрайтынын анықтаңыз.

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Жәшікте 2-уінің ақауы бар, ал 4-уі ақаусыз бұйымдар бар. Оның ішінен ақаусызы шыққанша бұйымдар алынып отырды.
a) алынған бұйымдар саны Х-дискретті кездейсоқ шамасының үлестірім заңын
жазыңыз;
b) үлестірім көпбұрышын (полигонды) салыңыз.

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

30 болат арқанның беріктігі туралы келесідей мәліметтер алынған (шартты белгілермен):
1800 1700 1740 1640 1780 1860 1600 1840 1880 1980
1540 1620 1860 1660 1840 1820 1840 1740 1780 1960
1940 1740 1800 1680 1800 1700 1640 1560 1740 1840
a) дискретті вариациялық қатар құрыңыз;
b) абсолютті және салыстырмалы жиіліктердің үлестірім заңын жазыңыз;
c) полигон салыңыз.

Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар

Стационардағы 45 емделушінің қан құрамындағы гемоглобиндері анықталды. Нәтижелері өспелі вариациялық қатар ретінде жазылды:
9,1
10,1
10,7
10,7
10,9
11,3
11,3
11,4
11,4
11,4
11,6
11,8
12,0
12,1
12,3
12,4
12,7
12,9
13,1
13,2
13,4
13,5
13,5
13,6
13,7
13,8
13,8
14,0
14,2
14,2
14,2
14,6
14,6
14,8
14,8
15,0
15,0
15,0
15,1
15,4
15,6
15,7
16,2
16,3
16,9
a) i) деректерді 8 интервалдарға топтастырыңыз;
іі) жиіліктер тығыздығын есептеңіз;
ііі) гистограмма тұрғызыңыз.
b) і) берілген вариациялық қатарды дискретті үлестірім кестесі түрінде жазуға бола ма?
іі) егер болса, онда сәйкес полигонды салып көрсетіңіз

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

1.
a) f(x) функцияның алғашқы функциясы F(x)-тің жалпы түрін жазыңыз

b) F(x) функциясы f(x) функцияның алғашқы функциясы болатынын көрсетіңіз.
c) графигі А(х;у) нүктесі арқылы өтетін f(x) функцияның алғашқы функциясын
табыңыз.
i) A(2;- 2); ii) A(0;0); iii) A(-1;1) .

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

1.Маратта 200 хат бар.
Гистограмма хаттардың салмақтары (граммен) жайлы мәліметтерді көрсетеді.
a) 200 хат үшін жазылған жиіліктер кестесінің бос ұяшықтарын толтырыңыз;b) массаның орта мәнін есептеңіз

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

Туындының берілген графиктері бойынша F(x)-ті табыңыз

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

Кестеде 200 күнде автотұрақ үшін төленген ақша құны жайлы мәліметтер көрсетілген

a) і) интервалдардың орта мәндерін есептеңіз;
іі) әрбір күні алынған ақшаның орта мәнін есептеңіз.
b) Гистограмма 200 автокөліктің уақыт ұзақтығы бойынша тұраққа қойылғанын
көрсетеді.

і) 100 минуттан артпайтын уақыттағы автокөліктердің тұраққа қойылған санын
есептеңіз;
іі) 250 минуттан кейін тұраққа қойылған автокөліктердің неше пайызды
құрайтынын анықтаңыз.

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

Үш атқыш нысанаға бір реттен атты. Олардың нысанаға тию ықтималдықтары сәйкесінше
0,5, 0,6 және 0,8. Нысанаға тию саны Х кездейсоқ шамасының полигоны берілген.і) деректер бойынша, нысанаға тию саны Х кездейсоқ шамасының үлестірім қатарын
жазыңыз;
іі) полигон бойынша кестенің әрбір ұяшығындағы сандық мәліметтерді негіздеңіз.

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

Анықталмаған интегралдарды есептеңіз

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

Белгілі бір мәліметтерді тіркеу нәтижесі бойынша салынған полигон берілген:
і) абсолютті және салыстырмалы жиіліктердің үлестірім заңын жазыңыз;
іі) 5 ≤х ≤9 варианталар аралығына сәйкес жиіліктер берілген таңдаманың неше
пайызын құрайтынын анықтаңыз.

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

Кестеде 24 студенттің үй жануарларын асырайтындығы жайлы дерек берілгенa) үй жануарлар санының орта мәнін табыңыз;
b) Сәуле 24 студенттің қатарына қосылды. Сонда, жаңа орта мәні 3,44 болды.
Сәуленің қанша үй жануары болғанын есептеңіз

Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интеграл қасиеттері

Интегралдау тәсілдері

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

Кесте 200 студенттің емтихан тапсыру уақыттары жайлы мәліметтерді көрсетедіa) интервалдардың орталарын анықтаңыз;
b) жиіліктер тығыздықтарын табыңыз;
c) төмендегі торға гистограмма салыңыз

Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау

120 студенттің сұрақтарға жауап берулерін сұраған.
Әрбір студенттің жауап беру уақытын секундпен өлшеген.
Нәтижелері жиіліктер кестесінде көрсетілгенa) уақыттың орта мәнін бағалаңыз;
b) жиіліктер кестесіндегі мәліметтерді қолданып, жаңа кесте толтырыңыз c) жаңа кесте бойынша төмендегі гистограмманы толықтырыңыз

Интегралдау тәсілдері

Айнымалыны алмастыру әдісін қолданып интегралдарды есептеңіз

Интегралдау тәсілдері

Интегралдау тәсілдері

Бөліктеп интегралдау әдісін қолданып, келесі интегралдарды есептеңіз

Интегралдау тәсілдері

Интегралдарды есептеңіз

Қисықсызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл

[0;3] интервалында f (x)= x графигі мен Ох осінің арасындағы бөліктің ауданын
есептеңіз.
2.
a) [0;4] аралығында f (x)= 3х — 2 функциясының интегралы 16-ға тең болатынын
көрсетіңіз.
b) i) f (x) функциясы графигінің Ох осімен қиылысу нүктесін табыңыз.
іі) [0;4] аралығында f (x) -тің графигі мен Ох осі арасындағы бөліктің ауданын
есептеңіз.
3.
a) боялған бөліктің ауданын табыңыз;
b) [a;b] аралығында y = f (x) функциясының интегралын бағалаңыз

Қисықсызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл

‏Анықталған интегралдарды есептеңіз

Найдите первообразную функции для которой F(1) = 4.

Анықталған интегралдың геометриялық және физикалық есептерді шығаруда қолданылуы

Келесі теңдіктердің орындалатынын көрсетіңіз

Aromatic compounds

1.
Describe the structure and bonding in a benzene molecule.
2.
Benzene is prepared from ethyne by the process of cyclic polymerization.
(a) Write a chemical equation for this process.
(b) Methylbenzene is the first homologue of benzene.
(i) Write an equation of obtaining methylbenzene from benzene by Friedel‐Crafts alkylation.
(ii) Which catalyst is used in this reaction?
(c) Benzene readily undergoes addition reaction in the presence of ultraviolet light (but without a catalyst present), hot benzene will also undergo an addition reaction with chlorine or bromine.
Write an addition reaction of the reaction of benzene with chlorine.
(d) Nitrobenzene can be prepared from benzene as shown.

3.
Concentrated sulfuric acid catalyses this reaction.
(a) Write an equation to show how H2SO4 generates the electrophile needed in this reaction.
(b) Draw the mechanism of the reaction
between the electrophile and benzene to form nitrobenzene. Include all relevant curly arrows and charges.
(c) Toluene and benzene are in the same homologues series. Toluene reacts about 25 times faster in nitration reaction than benzene under identical conditions.
Explain why toluene is more reactive than benzene.

Making connections in biology

Conduct an interview between a correspondent and a scientist about a human body structure
Step 1 — A group is divided into two parts: correspondents and scientists. A correspondent creates
three research questions about the structure of a human body.
Possible Human Body questions:
1. What is the name of the biggest part of the human brain?
2. What is the name of the substance that gives skin and hair its pigment?
3. What substance are nails made of?
4. What is the human body’s biggest organ?
5. How many lungs does the human body have?
6. Your tongue is home to special structures that allow you to experience tastes such as sour,
sweet, bitter and salty, what is their name?
7. The shape of DNA is known as?
8. How do extreme situations influence our body?
9. How do people recognize the heart attack?
10. Why should humans control their feelings? Give examples from your own experience.
11. Can you provide first aid to a person in need?
12. Have you ever had such an experience? When and where?
Step 2 -Correspondents go along the classroom asking the scientists their questions and fixing their
answers in the special worksheets.
Step 3 -Learners work in pairs (a correspondent and a scientist), analyze the answers (they can
arrange information in graphs) and presents it to the class.
Possible variants of analysis:
Most learners stated that …
The majority of learners …
All learners …
Few of them …
Only one …
I can make a conclusion that (As it turned out) …
Learners are given rubrics and allowed to grade and assess each other’s interviews/conversations.
Rubrics for peer-assessment

Carbonyl compounds

1.
A and B are structural isomers with the molecular formula C3H6O that are carbonyl compounds. Draw the structural formulae of A, B and name them.

2.
Consider the following pair of isomers.

Suggest the test that can be used to distinguish between isomers E and F and describe the observations.
3.
Provide equations for the reactions of CH3CHO with each of acidified potassium dichromate (VI) and sodium tetrahydroborate (III), NaBH4, using [O] or [H] as appropriate.
(a) reaction with acidified potassium dichromate(VI)
(b) reaction with NaBH4
4.
Propanone, CH3COCH3, undergoes a reaction with hydrogen cyanide, HCN.
(a) Write an equation for the reaction of CH3COCH3 with HCN and name the product.
(b) Outline a mechanism for the reaction of CH3COCH3 with HCN. Include all necessary curly arrows, lone pairs and charges.
5.
A series of reactions based on propanoic acid is shown:

(a) Write an equation for reaction 1, using [H] to represent the reducing agent.
(b) Write an equation for the reaction of propanoic acid with calcium carbonate, CaCO3.
(c) Suggest a suitable reagent and conditions for reaction 3.

Making connections in biology

Interpret the quote from the perspective of a young boy/girl growing up in India.

For this:
1. In pairs, look at the quote from a different angle. Try to understand why people act the way
they do.
We too often judge people without having all the facts, so you need to collect some data to
find out why for Indian people living creatures like the cow, monkey and even rat are sacred
creatures.
You can see things from that person’s angle as well as from your own.
2. Use credible sources to collect data and select the most suitable information getting ready to
share your viewpoint.

Making connections in biology

Once you collect data, you use the information below to share your viewpoint.
For this:
1. Use Less formal expressions: It seems to me …, It appears that …, Apparently, …, Evidently,
2. Give a supporting argument or reason, followed by the word hence, followed by a conclusion.
Follow the structure below:
A. Your thesis: states what your position on an issue is (should be clearly stated and often
contains emphatic language (should, ought, must)
Example: The production, sale, and possession of assault weapons for private citizens should
be banned in the U.S.
B. Body of your Argument: background Information
This part represents the basic information he or she needs to understand your position. This
could be part of the introduction, but may work as its own element of argumentation.
C. Reasons or Evidence to Support your Claim
All evidence you present should support your position. This is the heart of your
argumentation. Generally, you begin with a general statement that you back up with specific
details or examples.
Types of evidence include:
• first-hand examples and experiential knowledge on your topic (specific examples help your
readers connect to your topic in a way they cannot with abstract ideas)
• opinions from recognized authorities
• the tipsheet on the three logical appeals covers the types of evidence you can use in
argumentation.
D. Conclusion
The conclusion should bring your ideas to a logical end. It should explain what the
importance of your issue is in a larger context. Your conclusion should also reiterate why
your topic is worth caring about. Some arguments propose solutions or make prediction on
the future of the topic.

Making connections in biology

Present your viewpoint for peer-assessment
Criteria for peer-assessment
— Clear, strong point of view
— Supported with examples and facts form credible sources
— True and believable
— Describe consequences
— Include a call for action

Making connections in biology

Listen to the story. In what order does the reviewer describe Charles Foster’s experiences
with these creatures? Arrange creatures (a-f) in the order the reviewer describes Charles Foster’s
experiences with these creatures.
Go to this link to listen :http://learnenglishteens.britishcouncil.org/skills/listening-skillspractice/man-or-beast
1. …………. a. reddeer
2. …………. b. earthworm
3. …………. c. otter
4. …………. d. swift
5. …………. e. fox
6. …………. f. badger

Making connections in biology

Check your understanding. Circle the best answer (A-C).
1. What kind of book is being discussed?
A. A philosophy textbook
B. A mixture of different genres
C. A fascinating novel
2. Charles Foster decided to try and live as different animals because …
A. He wanted to understand how they live.
B. He was doing research into animals.
C. He was tired of living as a human being.
3. According to Foster, children are better than adults at living like animals because …
A. They are more physically agile.
B. They are more sociable.
C. They rely on their senses of sight and smell more.
4. What was Foster’s greatest problem with living as an otter?
A. He didn’t like spending hours in the water.
B. He wasn’t able to catch fish in his mouth.
C. It’s difficult to recreate the otter’s preoccupation with food.
5. Foster felt his experience living as a red deer …
A. Was not very successful.
B. Taught him the most about animals.
C. Taught him more about another animal than the deer.
6. Why was Foster questioned by a policeman in London?
A. He was stealing food from bins.
B. He was sleeping in a public place.
C. He was pretending to be a fox.
7. Foster felt a great respect for foxes because …
A. They can survive in an urban environment.
B. He formed a relationship with one.
C. They are good at finding food anywhere.
8. Jon recommends the book Being a Beast because …
A. It’s funny.
B. It contains a lot of detailed information about animals.
C. It can help us understand what it means to be human.

Making connections in biology

Analyze the question and use the Thesis Generator to write a clearly articulated thesis
statement to the question.Produce a relevant qualification and write a clear reason for your position.
Question:
To what extent the use of animals in scientific research is acceptable?

Making connections in biology

Write an introduction to the question:
To what extent the use of animals in scientific research is acceptable?
Include: an opening sentence that is not too general, a well-articulated thesis, evidence to support
your argument, and definite language (a summary of evidence that will be introduced to support the
thesis). Produce outline for the question.
Opinion essay should have three sentences and these three sentences should be:
1. Paraphrase question
2. Thes is statement
3. Outline statement

Criteria for self-assessment
The introduction to your essay needs to contain the following elements:
 a sentence or two introducing your topic
 a clearly written thesis statement: relevant qualification, your position or claim, reasonable
rationale for your stance
 a brief summary of evidence that you are going to use to support your argument.

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Read the following passage and answer the questions that follow. Refer to the text to check
your answers when appropriate.
Have you ever heard the sound of a hummingbird? They make a buzzing noise when they fly.
They make this noise because they beat their wings so fast. They beat their wings up to 80 times a
second. All that flapping makes a lot of noise. That’s why we call them hummingbirds.
Hummingbirds fly in a unique way. They move their wings so fast that they can hover. This
means that they can stay in one spot in the middle of the air, like a helicopter. Sometimes they fly or
hover upside down. They are the only bird that flies backward.
Hummingbirds are small. One type called the bee hummingbird is the smallest bird in the
world. Bee hummingbirds weigh less than a penny. They are just a little bit bigger than bees. I guess
that’s where they get their name. Bee hummingbirds build tiny nests. They use cobwebs and bits of
bark to make their homes. Their homes are only an inch around. This is big enough for their eggs
though. Their eggs are smaller than peas. People have found these tiny nests on a clothespin.
Hummingbirds move fast. It takes lots of energy to move as fast as they do. This means that
they need to eat a lot of food. Their favorite food is nectar, a sweet liquid inside of some flowers.
They drink more than their own weight in nectar daily. They have to visit hundreds of flowers to get
enough nectar to live. They can only store enough energy to survive through the night. They live on
the edge.
Hummingbirds don’t use their long beaks like straws. They have a tongue just like you. They
use their tongues for eating. They flick their tongues in and out of their mouths while inside of
flowers. They lap up nectar. Flowers give them the energy that they need.
Hummingbirds help flowers too. They get pollen on their heads and bills when they feed.
Flowers use pollen to make seeds. Hummingbirds help pollen get from one flower to the next. This
helps flowers make more seeds. More seeds mean more flowers. More flowers mean more food for
hummingbirds. Isn’t it nice how that works out?

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Find correct answers
1. Why are they called hummingbirds?
a. They are very light
b. They sing when they fly
c. Their wings make a humming sound
d. Their song sounds like humming

2. How do hummingbirds eat?
a. They drink nectar through their beaks like a straw.
b. They chew up flower petals with their beaks.
c. They use their heads and bills to eat pollen.
d. They lap up nectar with their tongues.
3. How do hummingbirds help flowers?
a. They drink nectar.
b. They eat pollen.
c. They bring pollen from one flower to the next.
d. They plant seeds.
4. According to the text, which does the bee hummingbird use to make nests?
a. straw
b. concrete
c. bark
d. sticks
5. What is unique about the way that hummingbirds fly?
a. They can fly faster than any other bird.
b. They can fly longer than any other bird.
c. They can fly forward and backward.
d. They can only fly for a few seconds at a time
6. Why do flowers need pollen?
a. Flowers eat pollen.
b. Pollen attracts hummingbirds.
c. Hummingbirds eat pollen.
d. Flowers use pollen to make seeds.

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Answer to the questions. Refer to the text to support your answer.
1. How do flowers and hummingbirds benefit each other?
2. Why does the hummingbird have to eat so often?
3. Why is the ability to hover useful to a hummingbird?

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

. Identify how the paragraph is structured.
For yourpractice
Directions:
1. Read the passage.
2. Find places in the text confirming that the text’s structure (pattern of development) is
Problem and Solution.
Passage 1 — Save the Tigers
Answer: Problem and Solution
Dr. Miller doesn’t want the tigers to vanish. These majestic beasts are disappearing at an alarming
rate. Dr. Miller thinks that we should write to our congress people. If we let them know that we
demand the preservation of this species, maybe we can make a difference. Dr. Miller also thinks
that we should donate to Save the Tigers. Our donations will help to support and empower those
who are fighting the hardest to preserve the tigers. We owe it to our grandchildren to do
something.

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

First, identify how the text is structured. Then, focus your critical thinking skills, you are
to use information from each passage in a graphic organizer. This will help you make connections
between text and visual representations of text.
Directions:
1. Read the passages.
2. Identify the text structure.
3. Write information from the passage into the appropriate graphic organizer.
The following graphic organizers are examples. Feel free to make changes if necessary

1. Cats in Ancient Egypt
You might think that cats get a ridiculous amount of attention from people today but that’s nothing
compared to how they were treated in ancient Egypt. Since cats were believed to represent the
Egyptian war goddess Bastet, the ancient Egyptians literally worshipped cats. Their admiration
was expressed in ways that we might find funny or shocking today. They liked cats so much that
killing a cat in ancient Egypt, even on accident, was punishable by death. The Greek historian
Herodotus wrote that when a cat passed away, the household would go into sadness as though a
member of the family had died. Family members would even shave off their eyebrows to show
their loss. Another way in which ancient
Egyptians showed love and respect for cats was through mummification. Cats were often
mummified after dying, a process normally reserved for kings and nobles. Hundreds of thousands
of cat mummies have been found preserved in and around Egypt. So the next time you see
someone adores a cat, remember that it could be worse.
2. Get a Cat
Have you ever seen a mouse or rat in or around your home? If so, you may have a rodent
infestation. Mice and rats are considered pests since they steal food from people. They are hard to
get rid of because they move quickly and they hide in walls and other tight places that are difficult
for people to reach. These pests make poor houseguests, but you don’t have to live with them any
longer. You can give them the boot without bringing any poisons in to your home. You can do this
by getting a cat: nature’s remedy for a rodent problem. Cats have very sharp senses and lightning
quick reflexes. They are excellent hunters. It is estimated that cats kill between 10 and 20 billion
small mammals annually. Not only will a cat help to solve your issue with rodents, they will also
kill any small birds that they can catch. So rather than sharing your home with a greedy mouse or a
filthy rat, share it with a cat.
3. Like Dogs and Cats
There are two types of people in this world: cat people and dog people. Which type are you? Well,
if you like a pet that is low maintenance, you might be a cat person. Cats are easier to take care of
than dogs because cats are very independent. Since they use litter boxes, they do not have to be
taken outside to go potty like dogs. Also, cats clean themselves while dogs need occasional baths.
If you prefer a pet that requires more attention, you may be a dog person. Most dogs are very loyal
and obedient. You can play games like fetch or tug of war with a dog. Dogs will also alert you
when someone is outside of your home, whereas cats will usually just stay quiet. Both cats and
dogs like to be petted, and they both
make excellent pets, but it takes a certain kind of person to own them. Which kind of person are
you?
4. Dangerous Predators
Cats may seem like cute and fluffy companions, but to birds and other small mammals, cats are
highly lethal killing machines. Even well fed cats may hunt and kill many small animals such as
birds, mice, and reptiles. Small animals are most at risk when cats are introduced to areas that have
not hosted them before. Since they are not used to living with the threatening cats, these small
animals are naïve and helpless. If they do not have the defenses to survive, cats will hunt these
animals until they are wiped out completely. Cats have played a leading role in the extinction of
many small animals, including the Hawaiian Rail and at least 22 other species of bird. While other
things may have led to the destruction of these species, cat attacks were a main factor.
5. Herding Cats
Cats are known for their independence. They may be difficult to train, but that doesn’t mean that
you can’t teach an old cat new tricks. It’s time to learn how to teach your cat to fetch. First, find a toy or object that your cat likes. It is much easier to keep your cat’s attention if you use something
in which he or she is already interested. Next, throw the toy a short distance. If your cat chases the
toy, you are off to a good start. Wait until the cat returns the toy and reward the cat with a treat
when he or she does. Continue doing this for as long as your cat shows interest in the toy: toss it,
wait for the cat to return it, and then reward the cat. As your cat gets better at this trick, slowly
increase how far you throw the toy.
It may take some time, but with a little dedication and a lot of patience you can teach your cat a
cool trick that he or she will do whenever he or she feels like it.
6. Declawing
Cats can be great pets but they’re not perfect. Some cats destroy household items with their claws.
Or they may use their claws to scratch people’s faces if they feel threatened. Small children are the
ones most often attacked by cats. These attacks can leave lasting scars. Don’t worry though: you
don’t have to get rid of your cat just because she can’t keep her claws to herself. You can get your
cat an onychectomy (сложная хирургическая операция). An onychectomy is when a cat’s claws
are surgically removed. This is commonly called declawing the cat. If you get your cat declawed,
he or she will still continue to swipe its paws at people and things, but the attacks will be harmless.
Some people worry that declawed cats are vulnerable against attacks by raccoons and other
animals that the cats might encounter outdoors. People with these concerns should only have their
cat’s front claws removed, which leaves the cat with a defense if he or she is seriously attacked but
also protects people and household items.

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Get familiar with elements for writing Introductory paragraph.
How to Write an Introductory Paragraph to an Essay
An introductory paragraph for an academic essay contains a narrowly-focused thesis statement, and
highlights evidence you will use to argue your thesis. An introduction to an essay is the first and
perhaps only opportunity for a writer to gain a reader’s attention, thus, you must take care to craft
introductory paragraphs that are dynamic, include a thesis, introduce evidence, as well as comply
with academic writing standards.
The introduction to your essay needs to contain the following elements:
 a sentence or two introducing your topic
 a clearly written thesis statement
 a brief summary of evidence that you are going to use to support your argument

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Look at the example of the Introduction to the question. Compare and contrast the question
with its introduction. Analyze the thesis statement thoroughly.
Sample Introduction to an Essay

Investigate and report on animal world: bats, eagles, bees and dolphins

Write an introduction to the question that includes a well-articulated thesis, introduce
evidence to support your argument, and include definite language.Use the Thesis Generator to write
thesis statement to the question.

Include: an opening sentence that is not too general, a clear thesis statement, and a summary of
evidence that will be introduced to support the thesis.

Question: A growing number of people feel that animals should not be exploited by people and
that they should have the same rights as humans, while others argue that humans must employ
animals to satisfy their various needs, including uses for food and research. Discuss both views
and give your opinion.
Discussing ‘Two Opinions’
In this essay you are being given two opposing opinions to discuss.
This is the first opinion:
Animals should not be exploited by people and they should have the same rights as humans.
This is the second opinion:
Humans must employ animals to satisfy their various needs, including uses for food and research.
In this type of essay, you must look at both sides. In other words you need to discuss the
arguments FOR animal rights and AGAINST. You must also ensure you give YOUR opinion. Be
aware of Common Mistakes in Intro Paragraphs
Often learners start writing their introductory paragraph using very general statements. This results
in: 1) statements that are hackneyed and do not attract the reader’s attention;
2) statements that do not provide a roadmap to where the thesis is headed. Think twice before
starting an introductory paragraph.
Grammar: Use simple perfect and perfect continuous active and passive forms

Investigate and report on timekeeping devices

Read the text about clocks and show the logical relationship between ideas within the
sentences and paragraphs.
Clocks
Clocks are used to measure time. Clocks are used to show the time. Clocks are used so that
people can agree on the time.
People use clocks to measure units of time that are shorter than natural units. Natural units are
the day, the month, and the year. The sun rises at the beginning of each day. The moon is new at the
beginning of each month. The sun appears at the same place in the sky at the beginning of each year.
The clock is a very old invention. Sundials were used in ancient times. Sundials work by
measuring shadows that are cast by the sun. Candle clocks were used a very long time ago. Candle
clocks work by measuring the time it takes for the wax to melt. Hourglasses are similar to candle
clocks because they also measure the time it takes for something to happen. Hourglasses work by
measuring the time it takes for sand to pour through a small opening into a glass. Mechanical clocks
appeared in the 13th century in Europe. They work with a system of moving gears. The gears always
move at the same speed. Pendulum clocks work with a swinging weight. The swinging weight is
called a pendulum. The pendulum makes the clock parts move.
Now people typically use mechanical clocks or digital clocks. Digital clocks show numbers on
a screen. The numbers represent the time. Some people use auditory clocks. Auditory clocks use
language to tell the time aloud. Computers also use clocks. Computers use internal clocks in order to
work properly.
In today’s world, clocks are everywhere –– in homes, schools, offices, and public places. Many
people live their lives according to the clock. People go to work and return home according to the
clock. School days start and end according to the clock. Airplanes take off and land according to the
clock. It is fun to imagine a world without clocks!
1. What examples are used to show the relationship between measuring time and natural units?
(the Sun and the Moon) in Paragraph 2.
2. Classify the types of clocks considering the time order of their invention.
3. Write one sentence that describes the relationship between the main idea and details of the
text.

You will hear five different people talking about animals that have been important in their lives. For Speakers 1-5, choose from the list (A-F) the animal that each person talking about. For Speaker 5, you should choose two answers.
CD3 Tapescript 1
Which animal
Speaker 1
A) Was scared of people?
Speaker 2
B) Was in the zoo?
Speaker 3
C) Had been trained to do a job?
Speaker 4
D) Had to be given away?
Speaker 5
E) Was the first pet when he was growing up?
Speaker 6
F) Was very rare?

Read the article and complete the tasks below.
Talking About Penguins
by Guy Belleranti

Penguins are one of the world’s most interesting birds. They waddle when they walk and have flippers instead of wings. The bones in a penguin’s flippers are heavier and more solid than those in the wings of a flying bird. This helps the penguin “fly” through the water.
The penguin’s black back and white front has an important function, too — camouflage in the water. Penguins blend in with the sea from above and with the sky from below. This makes it harder for predatory birds, leopard seals, sea lions, orcas and sharks to see them.
Many people think all penguins live in the cold and ice of Antarctica. However, only 6 of the 17 species or types of penguins live in Antarctica. The others live in parts of New Zealand, Australia, South Africa and South America and on the Falkland and Galapagos Islands.
Let’s talk about two of the penguin species – the Emperor penguin of Antarctica and the Galapagos penguin of the Galapagos Islands.
The Emperor penguin is the world’s largest penguin. Its oily outer feathers help keep it dry. Its dense inner down feathers and thick fat
layer helps keep it warm. Emperor penguins also often huddle in groups to conserve heat.
A mother Emperor penguin lays only one egg at a time. After the mother Emperor penguin lays the egg she travels to open sea to feed on fish, squid and krill (shrimp-like ocean crustaceans). The father stays behind with the egg. He keeps it warm and protected by balancing it on his feet and covering it with feathered skin called a brood pouch. The mother returns two months later,regurgitates food for the newly hatched chick, then stays with it while the father goes out to sea to feed.
The Galapagos penguin lives in an area much warmer than Antarctica. The Galapagos Islands are on the Equator, 600 miles west of the South American country
of Ecuador. This is as far north as any penguin lives in the wild. The Galapagos penguin is one of the smallest and also one of the most endangered of all penguins. It shares the Galapagos Islands with many other unusual animals including the giant Galapagos tortoise and the blue-footed booby. Instead of having to stay warm the Galapagos penguin must find ways to stay cool. The best way is to spend the heat of day in cool water currents hunting small fish and krill. When a Galapagos penguin does get out of the water it often spreads its flippers to cool off. It might also pant like a dog. And it shades its feet by standing with its body hunched forward.
This has just been a peek at penguins. To find out more visit your school and public libraries.

Choose the best option (A-D)
1. Most wild penguins live…
A) in South Africa
B) near the North Pole
C) in the Southern Hemisphere
D) near the Equator
2. A sea lion might have a hard time seeing a penguin swimming in the water. Why? [1]
A) Sea lions cannot see the color black very well because it blends in with the snow and ice.
B) When the sea lion looks up, the penguin’s white belly blends in with the bright colors of the sky.
C) Penguins swim very fast and they look like a streak zooming through the water.
D) A penguin becomes invisible when it swims in cold water.
Answer to the questions
3. The father Emperor penguin keeps the egg warm and hatches the chick. Where is the mother penguin during this time?
4. How are a penguin’s flipper bones different from the bones in other birds’ wings?
5. According to the information in the article, what three things does a Galapagos penguin do to cool off when it is too warm?
6. Even though they do not fly, penguins are actually birds. Write an answer in which you describe why penguins are birds. Be sure to mention several traits that are unique to birds.

Card 1
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. What do you know about the maternal instincts of animals?
2. Will the nature be changed if animals care for another species? Explain.

Card 2
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. Why do dogs help people?
2. Have you ever met someone whose dog was his eye?

Card 3
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. What do you know about instinct of animals?
2. Is it important to understand how animals exist in the wild? Why/Why not?

Card 4
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. Does friendship exist between animals? Justify your answer.
2. What are some examples of useful traits that help animals survive? (i.e. a giraffe’s long neck)

Card 6
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. Do you think that only dogs can be friends of people? Why? /Why not?
2. Why do you think that people have such strong relationships with some kinds of animals and not others

Card 7
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. What are some animals that live in your country?
2. Is it important to protect endangered species? Why/Why not What are the possible benefits?

Card 8
Discuss the following pictures with your partner by answering these questions:
1. Some people consider zoos to be cruel environments for animals. What do you think?
2. Where is the best place to see animals in your country? In the world?

В каком ряду правильно определены роли В-лимфоцитов и Т-лимфоцитов?

На диаграмме показан фермент, его субстрат и фермент-субстратный комплекс.

Какое утверждение объясняет, как субстрат способен проникать в активный центр фермента?
A. Взаимодействие между субстратом и ферментом вызывает изменение формы фермента.
B. Форма активного участка фермента и форма субстрата дополняют друг друга.
C. Субстрат внутри активного участка образует водородные связи с аминокислотами.
D. Когда образуется комплекс фермент-субстрат, третичная структура фермента изменяется.

Какое утверждение правильно описывает действие конкурентных ингибиторов фермента?
A. Они не постоянно связываются с активным центром фермента.
B. Они меняют форму активного участка фермента.
C. Они ограничивают образование фермент-субстратных комплексов.
D. Они понижают энергию активации реакции.

Какое утверждение описывает движение воды в растение по апопластному пути?
A. Вода проходит через стенки клеток.
B. Вода движется через цитоплазму.
C. Вода движется через плазмодесмы.
D. Вода движется через вакуоли.

Лизосомы содержат много различных гидролитических ферментов, которые могут действовать внутри клеток (внутриклеточные ферменты) или вне клеток (внеклеточные ферменты).
Укажите процесс, который позволяет лизосомальным ферментам действовать вне клетки.
A. активный транспорт
B. эндоцитоз
C. экзоцитоз
D. фагоцитоз

Какое сочетание признаков характерно для элементов ситовидной трубки флоэмы при его разгрузке в запасающий орган?

Натрий-калиевый насос выполняет все следующие функции, кроме
A. Благодаря этому насосу устанавливается потенциал покоя мембраны.
B. Кальциевый насос не может функционировать без Nа/K насоса.
C. Это останавливает клетку от осмотического лизиса и распада.
D. Он накачивает натрий на нецитозольную сторону мембраны и накачивает K+ в цитозольную сторону мембраны.

На рисунке 9.1 показана микрофотография хлоропласта.

Многие соединения и структуры, участвующие в фотосинтезе, находятся в хлоропласте.
Используя буквы A, B или C, заполните таблицу ниже, чтобы показать расположение этих соединений или структур.

Каталаза является ферментом, который катализирует распад перекиси водорода, токсичных отходов обмена веществ.

На рис. 8.1 показаны результаты исследования влияния концентрации перекиси водорода на скорость реакции, контролируемой каталазой, в присутствии и отсутствии двух разных ингибиторов.

Ингибиторы, используемые в исследовании, имеют различные режимы действия.
Определите, какие из кривых X, Y и Z являются результатами для:
• реакции с неконкурентным ингибитором;
• реакции с конкурентным ингибитором;
• реакции без какого-либо ингибитора.
Неконкурентный ингибитор _______________
Конкурентный ингибитор _________________
Без какого-либо ингибитора _______________

Моторные нейроны используют калий-натриевый насос для перемещения этих ионов через мембрану поверхности клетки.
Опишите, как работает калий-натриевый насос.
____________________

На рисунке 11.1 показана структура молекулы антитела.

Используя рисунок 11.1, объясните, как структура вариабельной области молекулы антитела связана с ее функцией.
___________________________________________________________________________________

Фотосинтез — сложный многоступенчатый процесс. Реакции фотосинтеза подразделяют на две группы: реакции световой фазы и реакции темновой фазы.
(а) Назовите два продукта световой стадии фотосинтеза.
1________________
2 ________________
(b) Опишите, как эти два продукта используются в темновой стадии фотосинтеза.____________________
(с) Концентрация углекислого газа в атмосфере может быть ограничивающим фактором при фотосинтезе.
Опишите, как углекислый газ достигает фотосинтетических клеток в листе растения.___________________

На рисунке 13.1 изображена микрофотография поперечного сечения листа растения С4.

(а) Определите структуры, обозначенные буквами К и L.
K _______________________
L _______________________
(b) Опишите, как растения с такой анатомией листьев адаптируются к высоким показателям фиксации углерода при высоких температурах.
_______________________

Рисунок 14.1 показывает схему продольного разреза части корня.

(а) Опишите пути движения воды из почвы до ксилемы корня, показанные на рис. 14.1.__________________
(i) Ткань флоэмы находится в тесной связи с тканью ксилемы.
Объясните важность этой тесной связи.___________________
(ii) Пластины ситовидных трубок играют важную роль в транслокации веществ по растению. Объясните, почему._________________

Используя текст и имеющиеся у вас знания, ответьте на вопросы:
Рыночная экономика свободной конкуренции (чистый капитализм) сложилась в XVIII в. и прекратила свое существование в конце XIX — первых десятилетиях XX в. (в разных странах по-разному), значительная часть ее элементов вошла в современную рыночную систему (современный капитализм).
Отличительными чертами этой экономической системы обобществление и огосударствление части хозяйства в национальном и интернациональном масштабах, экономическая деятельность на базе коллективной частной и государственной собственности, активное государственное регулирование национальной экономики для стимулирования потребительского спроса и предложения, предотвращения кризисов и безработицы, повышение роли государства в обеспечении социальных гарантий. В рамках современной рыночной экономики существуют многообразные модели экономического развития отдельных стран и регионов. Это связано с менталитетом нации, ходом исторического развития, геополитическим положением, уровнем развития и характером материально-технической базы и др.
1) Назовите три основные черты современной рыночной экономики.
2) Укажите особенности экономических моделей современной рыночной экономики:
в США
в Японии
3) С чем связаны различия экономических моделей разных стран и регионов (укажите не менее 2-х факторов)?
4) Сделайте вывод об общих особенностях экономических систем

Соотнесите типы экономических систем с их признаками.

A. Экономические решения принимают в основном представители государственной власти; отсутствие у производителей свободы выбора; отсутствие у производителей заинтересованности в повышении эффективности производства;
B. Свободное решение основных экономических вопросов на основе рыночных механизмов регулирования; преобладание частной собственности; свободная конкуренция; минимальное влияние государства.
C. Традиции, передающиеся из поколения в поколение, определяют, какие товары и услуги, как и для кого производить; отсталая технология производства; преобладание ручного труда; многоукладность экономики;
D. Одновременное сочетание частного и государственного секторов экономики, рынка и государственного регулирования, капиталистических тенденций и социализации жизни; недостатки рыночной экономики сглаживаются государственным регулированием; непосредственное участие государства в предоставлении социальных благ

Приведите примеры экономической специализации стран и регионов в соответствии с данными природно-географическими факторами и аргументируйте каждый пример
a) Рельеф местности
b) Наличие полезных ископаемых
c) Плодородная почва

Заполните таблицу. Укажите страны, для которых характерен данный этап развития общества

Напишите эссе на тему «Бедность как одна из глобальных проблем современности» по следующему плану
Проблема бедности в развивающихся странах
Пути решения государством проблем бедности в развивающихся странах
Ваш вариант решения существующей проблемы, аргументы (не менее двух) подтвердить фактами
Вывод о важности решения глобальных проблем современности.[

Природоохранные мероприятия

1. Калькулятор экологического следа – это один из наиболее простых способов узнать,
как твой стиль жизни влияет на устойчивость развития земного шара. Чем больше
мы тратим на потребление пищи, предметов и энергии, тем больший след мы
оставляем.
2. Вычисли размер своего экологического следа, используя онлайн-калькулятор
http://jalajalg.positium.ee/?lang=RU
3. Объясните, что бы вы могли сделать для его уменьшения(не менее трех решений).

Роль личности в охране природы

1. Разработайте правила по охране природы на каждый день.
В быту:
На природе:
В общественной жизни:

Географиялық зерттеулер әдістері Өзекті географиялық зерттеулер әдістері

Samsung компаниясы жаңа Galaxy 8 ұялы телефонын шығарады. 5 маманнан тұратын топ осы телефонды бағалау парағы арқылы бағалайды. Бағалау қорытындысына аргументтер келтіреді.

Өзекті географиялық зерттеулер әдістері

1. Мәтіндегі ақпаратты оқыңыз

2. Мәтінді қолдана отырып, жанартау таңдаған жанартау типінің моделін құрастырыңыз

Геоақпараттық зерттеу әдістері

1. Қашықтықтан зерделеу әдістерінің ерекшелігін анықтаңыз:

Геоақпараттық зерттеу әдістері

Геоақпараттық зерттеу әдістерінің ғылым мен өндіріс салаларында қолданылуын анықтаңыз:

Ознакомьтесь с рисунком 1. Изучите план местности и составьте модель своего города/поселка (используйте условные знаки, представленные на рисунке 1).

Географиялық деректер базасы

1. Microsoft Office Access 2007 бағдарламасының көмегімен сынып оқушыларының мәліметтер қорын құру қажет.
Нұсқау: Бастау=>Бағдарламалар=> Microsoft Office Access 2007 (Пуск=>Программы=>Microsoft Office Access 2007) әмірлер тізбегімен бағдарламаны ашу қажет (1-сурет):

Осы ашылған терезеден мәліметтер қорының дайын шаблоны арқылы кесте құруға болады немесе Файл=>Құру=>Жаңа мәліметтер қоры (Файл=>Создать=>Новая база данных) әмірінің көмегімен өз қалауыңызша кесте құруға болады. Файл=>Құру (Файл=>Создать) әмірін орындап файлға ат беру керек, мысалы: 11 А.mdb.
Файлға ат бергеннен кейін Құру (Создать) батырмасын басу қажет (2-сурет):

Используя данные рисунка 2 составьте картосхему уровня безработицы в четырёх областях РК.

Географиялық деректерді визуализациялау

1. Төменде берілген сілтеме арқылы Қазақстанның демографиясы туралы ақпартпен танысыңыз.
https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстан_демографиясы
2. Арнайы компьютерлік бағдарламаның біреуі арқылы берілген мәтін бойынша картасызба дайындаңыз. Картасызбаны әзірлеуде шартты белгілерді қолданыңыз

Прочитайте описание одного метода исследования.
Наблюдение поверхности Земли наземными, авиационными и космическими средствами, оснащёнными различными видами съемочной аппаратуры.
(a) Определите метод исследования._________________
(b) Напишите особенность данного метода исследования.________________

Табиғатты пайдалануды реттеу

Берілген сурет арқылы төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
(a) Бүгінгі таңда әлем халқының тұтынатын табиғат ресурстарына атаңыз.
(b) Табиғат ресурстарын көп тұтынатын шаруашылық салаларын анықтаңыз.
(c) Табиғат ресурстарын көп тұтынатын шаруашылық салаларына талдаңыз.
(d) Табиғат ресурстарының тұтыну мөлшерін реттеу үшін өз тарапынан шешу жолдарына мысалдар келтіріңіз.

Опишите связь геоинформационных систем с другими науками и технологией.
(a) С геодезией:_______________
(b) С фотограмметрией:_______________
(c) С дистанционным зондированием:_______________
(d) С машинной графикой:________________

Табиғатты пайдалануды реттеу

Таңдауыңыз бойынша Қазақстандағы екі облыстың табиғатты пайдалану түрлерінің қалай жүзеге асырылып жатқандығын және қаншалықты нормаларға сәйкес екендігін анықтап салыстырыңыз.
Ұсыну формалары:
бейнеролик, мақала, рөлдік ойын, ТВ-ШОУ, картасызба, кластерлер, таныстырылым, эссе, сурет, статистикалық көрсеткіштерден диаграмма әзірлеу және т.б.

С помощью приложения 2 ГИС, используя электронную карту города Нур – Султан, сделайте анализ на маршрут от Акорды до ТРЦ «Хан-Шатыр».

(a) Напишите, как можно определить маршрут.
(b) Определите кратчайший путь между двумя объектами
(c) Напишите преимущества и возможности и будущее использования программы 2 ГИС в Казахстане.

Табиғатты қорғау шаралары

Қазақстанда табиғатты қорғау заңдарының тиімділігін SWOT арқылы талдаңыз

Прочитайте текст.
Экологическое нормирование – это установление показателей качества окружающей среды и предельно допустимых норм вредных воздействий на нее. Это один из самых сложных и интенсивно развивающихся правовых инструментов охраны окружающей среды.
Так, например, административным механизмом является определение нормативов предельно допустимых выбросов и сбросов, нормативов образования отходов производства и потребления, нормативов содержания тех или иных компонентов в продукции, лицензирование видов деятельности, имеющих потенциальную опасность для окружающей среды и т.д.
(a) Определите виды нормирования в области охраны окружающей среды.

(b) Как реализуются экономические механизмы государственного регулирования природопользования? Напишите приемущества.
(c) Что относится к инструментам организационно-правового механизма природопользования? Опишите механизм работы.

Табиғатты қорғауда жеке тұлғаның рөлі

Экологиялық ізді есептеуге арналған онлайн http://jalajalg.positium.ee/?lang=RU калькуляторды қолданып, өз отбасыңыздың экологиялық ізін анықтаңыз.
Экологиялық ізді есептеу жолдары:
— Отбасыңыз (қанша адам тұрады, неше отбасы бірге тұрасыздар);
— Тұратын баспанаңыз(үйдің материалы, қай жылы салынды, сумен, газбен, электр желісімен қамтамасыз етілуі және т.б.);
— Көлікті қолдануыңыз(отбаслық көлік, поезд, ұшақ, қоғамдық көлік);
— Тамақтану (жеміс-жидек, ет, сүт, ұн өнімдері);
— Қажеттілік (тауарлар мен қызметтер).

(a) Дайте оценку водным ресурсам Казахстана.
(b) Приведите 2 примера загрязнения водных объектов в Казахстане, укажите источник загрязнения.
(c) Укажите важность Водного кодекса для страны.

Табиғатты қорғауда жеке тұлғаның рөлі

«9-ромб» әдісі арқылы табиғатты қорғауға бағытталған өмір сүру салтының басты қағидаттарын орналастырыңыз, себебін түсіндіріңіз

Выполните задание. (a) Объясните понятие «Экологический след». [1] (b) Основными аспектами экологического следа человечества являются такие виды жизнедеятельности человека как: «питание», «быт и энергия», «мобильность». Предложите пути минимизации деятельности человека.

Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі

PEST-талдау арқылы Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторларды анықтаңыз

Актуальные методы географических исследований

Команда из четырех человек должна создать информационный бюллетень объемом в три
или четыре страницы на тему «Место Казахстана в мировой экономике». Необходимо:
— Разработать структуру и оформление информационного бюллетеня.
— Провести изучение, подвести итоги и сделать обзор.
— Написать не менее четырех новостных статей и две дополнительные статьи из
данного списка:
Практические советы Календарь
Редакционная статья Объявления
Письмо редактору Обозрение
Рекламные объявления Фотовыставка
Кинообзор Туристическая информация
Общественные события Прогноз погоды
— Добавить иллюстрации, фотографии и другие графические элементы.
— Использовать современные технологии для создания информационного бюллетеня.

Актуальные методы географических исследований

1. Выберите место в Казахстане, где по-вашему мнению, существует необходимость
создания заповедника или национального парка.
2. Опишите географическое положение будущего объекта.
3. Обоснуйте, что именно надо создать: заповедник или национальный парк.
4. Какие объекты природы и почему будут взяты под охрану?
5. Создайте модель своего объекта.

Визуализация географических данных

Используя надстройки GeoFlow / Power View программы MS Excel, составьте
тематическую картосхему «Безвизовые страны для казахстанцев».
Министерство иностранных дел РК обновило список безвизовых стран для
казахстанцев на 2018 год. Казахстанцы могут посещать Азербайджан (до 30 дней),
Албанию (до 90 дней), Аргентину (до 30 дней), Армению, Барбадос (до 28 дней), Беларусь,
Бразилию (до 30 дней), Гонконг (до 14 дней), Грузию (до 90 дней), Индонезию (до 30 дней),
Колумбию (до 90 дней), Корею (до 30 дней), Коста-Рику (до 90 дней), Кыргызстан,
Македонию (до 90 дней), Малайзию (до 30 дней), Молдову (до 90 дней), Монголию (до 90
дней), Намибию, ОАЭ (до 30 дней), Россию, Сейшельские острова, Сербию (до 30 дней),
Таджикистан, Турцию (до 30 дней), Узбекистан, Украину (до 90 дней), Филиппины (до 30
дней), Эквадор (до 30 дней). Кроме того, вопрос отмены визы для казахстанцев
прорабатывается с Израилем, Таиландом, Фиджи и Макао.
https://forbes.kz/news

Регулирование природопользования

Механизм управления природопользованием объединяет методы, функции и
организационные структуры (органы управления).
Методы управления природопользованием — это способы воздействия на поведение
и деятельность управляемых объектов с целью обеспечения рационального
природопользования и охраны окружающей среды.
Основные методы управления:
— административные (командно-распорядительные) — обусловлены возможностью
государственного принуждения;
— экономические — создают непосредственную материальную заинтересованность
субъектов хозяйствования в выполнении необходимых экологических мероприятий,
решений органов управления в сфере природопользования;
— социально-психологические, или методы морального стимулирования, —
реализуются посредством мер как поощрения, так и воздействия на нарушителей
(благодарности или, напротив, выговоры, объявляемые устно или в приказах
администрации, и т.п.).
В странах с развитой рыночной экономикой и устоявшимися демократическими
традициями широкое распространение получили так называемые информационные методы
управления, обеспечиваемые открытым доступом общества к информации экологического
характера. Освещение в средствах массовой информации, открытых статистических
сборниках и других изданиях сведений о характере воздействия на окружающую среду тех
или иных субъектов хозяйствования формирует репутацию фирмы в глазах населения,
служит ей рекламой или антирекламой. Управление природопользованием предполагает
осуществление целого ряда специфических функций, т.е. видов деятельности,
воздействующих на эколого-экономические отношения. Общими для всех отраслей и
звеньев управления природопользованием являются следующие функции:

— нормотворчество и законодательная инициатива в области охраны окружающей
среды и природопользования;
— учет природных объектов и ведение природных кадастров;
— осуществление мониторинга окружающей среды;
— экологический контроль, экспертиза и аудит;
— эколого-экономическое прогнозирование и планирование; экономическое
стимулирование природоохранной деятельности;
— разрешение споров о праве пользования природными ресурсами, применение санкций
за нарушение природоохранного законодательства и др.

Регулирование природопользования

1. Используя текст, определите наиболее эффективные методы управления
природопользованием по отраслям хозяйства и потребления, на примере сельского
хозяйства, черной металлургии и транспорта.
Назовите научные методы, применяемые в приподопользовании.

Регулирование природопользования

Определите соответствие видов хозяйственной деятельности вашего региона
экологическим требованиям, используя Экологический Кодекс Республики Казахстан от
09.01.2007 года (Глава 30. Экологические требования по видам хозяйственной и иной
деятельности).

Какие общественные объединения вашего региона занимаются экологическим
контролем?

Көпжақтар

Дұрыс үшбұрышты призманың табан қабырғасы 6 см, ал бүйір жағының диагоналі 10 см.
Призманың бүйір бетінің және толық бетінің ауданын табыңыз.

Көпжақтар

Тік призманың табаны теңбүйірлі трапеция. Трапецияның бүйір қабырғасы 13 см, ал табандары 11 см және 21 см. Призманың диагональдық қимасының ауданы 180² см Призманың толық бетінің ауданын табыңыз.

Көпжақтар

Суретте ABCDEFA1B1C1D1E1F1 дұрыс алтыбұрышты призма кескінделген. Призманың
биіктігі және табанының қабырғасы 3 см.Құмырсқа призманың тек қырымен немесе бүйір жағымен жүре алады.
a) Бүйір бетінің жазбасын сызыңыз.
b) Құмырсқаның А төбесінен ?1 төбесіне жететіндей ең қысқа ара-қашықтықты жазбада бейнелеп, ара-қашықтықты есептеңіз.
c) Егер құмырсқа призманың табан жазықтығымен және қырымен жүре алатын болса, онда оның D1 нүктесіне жететін ең қысқа жолын (b) пунктіндегі жүрген жолының ұзындығыменсалыстырыңыз.

Көпжақтар

MABCD пирамидасының табаны ABCD тіктөртбұрышы болып табылады. MA ⊥ (ABC ). Егер АС = 5 см, DC = 4 см, ∠MDA = 60° болса, онда МА қырын табыңыз

Көпжақтар

SABCD пирамиданың табан қабырғалары 6см және 8 см ABCD тік төртбұрыш. Пирамиданың барлық бүйір қырлары 13см.
а) пирамиданың SO биіктігін салыңыз;
b) АО, ВО, СО, DО кесінділерінің теңдігін дәлелдеңіз.
c) ABCD тіктөртбұрышында О нүктесінің орналасуын негіздеңіз және пирамиданың SO биіктігін табыңыз

Көпжақтар

a) Үшбұрышты пирамиданың бүйір қырлары табанымен бірдей бұрыштар жасайды. Пирамиданың төбесінің табан жазықтығына ортогональ проекциясы табанынан тысқары жатыр. Пирамиданың табанындағы үшбұрыштың түрін анықтаңыз (бұрыштары бойынша).
b) Үшбұрышты пирамиданың бүйір қырлары табанымен бірдей бұрыштар жасайды. Пирамиданың табаны тікбұрышты үшбұрыш. Пирамиданың төбесінің табан жазықтығына ортогональ проекциясын орналасуын анықтаңыз. Пирамиданың гипотенуза арқылы өтетін бүйір жағы табанымен қалай орналасқан?

Көпжақтар

Дұрыс үшбұрышты қиық пирамида табанының қабырғалары 4 дм-ге және 2 дм-ге тең, ал бүйір қыры 2 дм –ге тең . Қиық пирамиданың биіктігін және бүйір жағының биіктігін табыңыздар

Көпжақтар

Табандардың қабырғалары 7 және 5, ал диагоналі 9-ге тең болатын дұрыс қиық төртбұрышты пирамиданың биіктігін табыңыз

Известно, что n-угольная пирамида имеет 48 рёбер.
Чему равно n?

В основании прямой призмы лежит ромб с острым углом 60ºи стороной 8 см.Найдите диагонали призмы, если ее боковое ребро равно 4 см.

Строители собрали конструкцию в форме пирамиды, две равные боковые грани которой
перпендикулярны основанию, а третья грань образует с ней угол в 60 .
Основание конструкции расположено горизонтально на поверхности земли.
a) Постройте изображение конструкции.
b) Из вершины конструкции, находящейся над землей, опустили отвес (груз на
верёвочке) до основания. Укажите на изображении точку, в которую попадет отвес.
c) Две равные стороны основания равны 10 м, а третья сторона 12 м. Найдите высоту
конструкции.

Палатка туристов имеет форму треугольной призмы, как показано на рисунке.
Известно, что AB = AC =1,4 м, BC =1,6м, 1 BB = 2,5 м, а высота палатки равна 1,2 м.

a) Найдите площадь материала, необходимого для изготовления всей палатки, включая
днище.
b) Материал для изготовления палатки продается в рулонах шириной 3,7 м.
Ни одна из граней палатки не должна быть сшита из кусков, швы только по ребрам
палатки.
Нарисуйте схематично, как расположить на ткани выкройку палатки, чтобы расход
ткани был наименьшим. (Не учитывать припуски на швы)
Сколько метров ткани потребуется?
c) Каркас палатки изготовлен из алюминиевых трубок.
Сколько метров трубок потребовалось для палатки? (Не учитывать стыки)

a) Нарисуйте изображение правильной треугольной пирамиды. Изобразите апофему и высоту пирамиды.
b) Сторона основания правильной треугольной пирамиды равна 6 см, а боковое ребро –2√19 см.
Найдите высоту пирамиды.

Многогранники

Запишите номера заданий в порядке возрастания числовых значений, являющихся
ответами на данные вопросы.
1. Сколько ребер у шестиугольной призмы?
2. Какое наименьшее число граней может иметь призма?
3. Сколько диагоналей имеет пятиугольная призма?
4. Укажите величину угла между боковым ребром и основанием прямой призмы.
5. Сколько диагоналей у треугольной призмы?
6. Найдите длину ребра куба, если длина его диагонали равна 18 см.

Многогранники

В правильной шестиугольной призме ABCDEFA1B1C1D1E1F1 все ребра равны 1.
а) Постройте призму ABCDEFA1B1C1D1E1F1.
Найдите:
b) расстояние между точками B и E;
c) pасстояние между точками B и E1;
d) угол DAB;
e) угол наклона отрезка ВЕ1 к плоскости основания призмы. Ответ округлите до 0,10
.

Многогранники

Даны развертки призм.

a) Постройте призму по ее развертке. Определите вид призмы.
b) Сторона основания призмы равна a, высота равна h. Найдите площадь боковой и
полной поверхности призмы.

Многогранники

Основанием прямой треугольной призмы является прямоугольный треугольник, один из
катетов которого равен 6см, а площадь равна 24 см2. Площадь боковой поверхности
призмы равна 240 см2. Найдите длину бокового ребра.

Многогранники

Меньшая диагональ прямого параллелепипеда равна 9 см. Одна из сторон основания
больше второй стороны в 2 раза. Синус острого угла основания равен 0,6. Боковое ребро
равно 4 см. Определите полную поверхность параллелепипеда.

Көпжақтар

Геометриялық денеге екі мысал келтіріп, жазықтықта кескіндеңіз

Многогранники

Боковые ребра произвольной пирамиды равны.
a) Докажите, что высота пирамиды проецируется в центр окружности, описанной около ее основания.
b) Одно из боковых ребер образует с основанием угол в 450. Найдите углы, которые составляют остальные ребра с плоскостью основания.

Көпжақтар

Суретте берілген екіжақты бұрышты есептеңіз

Многогранники

Высоты всех боковых граней, проведенные из вершины произвольной пирамиды равны.
a) Докажите, что высота пирамиды проектируется в центр окружности, вписанной в ее основание;
b) Один из двугранных углов при основании пирамиды равен 560 . Найдите остальные двугранные углы при основании.

Көпжақтар

Көпжақтың анықтамасын жазыңыз және көпжаққа екі мысал келтіріп, кескіндеңіз

Многогранники

Боковое ребро правильной треугольной пирамиды равно 5 см, а высота равна

a) Постройте чертеж. Покажите на чертеже точку, являющуюся проекцией вершины
пирамиды на плоскость основания.
b) Найдите длину апофемы пирамиды.
c) Вычислите двугранный угол при основании пирамиды. Результат округлите до 0,1 0.

Көпжақтар

А1 А2 А3 А4 А5 A6 B1 В2 В3 В4 В5 B6
— көлбеу призманың элементтері бойынша кем дегенде екі
мысалдан келтіріңіз.
Қабырғасы — ___________________
Іргелес жақтары — __________________
Қарама-қарсы жақтары — _______________
Диагональдары — _______________
Бүйір қырлары — ____________
Биіктігі — ___________

Многогранники

Длины сторон оснований правильной треугольной усеченной пирамиды равны 10 см и 4
см, а высота пирамиды 2 см. Найдите:
a) длину апофемы пирамиды;
b) длину бокового ребра.

Көпжақтар

Тік призманың табаны — ромб, ал призманың диагоналдары 8 м және 5 м. Призма биіктігі 2 м. Призма табанының қабырғасын табыңыз

Көпжақтар

Үшбұрышты көлбеу призманың бүйір қырларының арақашықтығы 17 см, 10 см және 21 см. Оның үлкен жағынан қарама-қарсы қырына дейінгі қашықтықты табыңдар

Искусственный интеллект

Задания
1. Опишите принцип машинного обучения.
_________________________________
2. Приведите пример машинного обучения.
__________________________________
3. Опишите, что такое искусственный нейрон.
___________________________________
4. Перечислите типы нейронов.
______________________________
5. Напишите, что такое нейросеть.
_____________________________
6. Опишите, что понимают под обучением нейросети.
___________________________________
7. Укажите, могут ли выводы, сделанные нейронной сетью быть ошибочными.
________________________________
8. Учащийся построил нейронную сеть (Рисунок 1).

8(a) Напишите, что входит во входной слой. __________________________
8(b) Опишите назначение входного слоя _____________________________
8(c) Напишите, что входит с крытый слой ____________________________
8(d) Опишите назначение скрытого слоя ____________________________
8(e) Напишите, что входит с выходной слой ___________________________
8(f) Опишите назначение выходного слоя ____________________________

Искусственный интеллект

1. Учащийся построил нейронную сеть (Рисунок 1).

Найдите значения Y1 и Y2, которые будут выведены в таблице 1, после выполнения
вычислений по формуле:

2. По данным таблицы 1 стройте модель в электронном процессоре Excel. Внешний вид
таблицы должен соответствовать режиму отображения формул:

Жасанды интеллект

1. «Машиналық оқыту» терминіне түсінік беріңіз.

2. Нейрондық желінің жұмыс принципіне сипаттама беріңіз

Жасанды интеллект

Төмендегі Яндекс компаниясының жасанды интеллектерінің қолдану саласын сипаттаңыз.

Жасанды интеллекті жобалау

Төмендегі суретті қарастырыңыз.
Математикалық моделдеуде нейрондық желіні қолданудың маңыздылығын түсіндіріңіз.

Впишите по порядку

Принцип машинного обучения

Варианты ответа: извлечение признаков, исходные данные, результат, выбор алгоритма

Жасанды интеллекті жобалау

Төмендегі нейронды желіні қарастырыңыз.
Жасанды нейронды желінің негізгі компоненттерін түсіндіріңіз.
1. ________________________________
2. _______________________________
3. ________________________________

Для решения проблемы построили нейронную сеть (Рисунок 1). Опишите составляющие элементы этой нейронных сетей.

2.1 Выпишите обозначение нейрона на рисунке 1 и опишите его назначение.
Обозначение: ____________________
Назначение: ___________________
2.2 Выпишите обозначение синапса на рисунке 1 и опишите его назначение.
Обозначение: _______________________
Назначение: ________________________

Жасанды интеллекті жобалау

Жасанды интеллектіні әзірлеуде «мұғаліммен оқыту» әдісінің бірі «жіктеу» арқылы жүретіні белгілі.
Жоғарыда беліген сурет бойынша жасанды интеллектіні «жіктеу» арқылы машиналық оқытудың жұмыс принципін түсіндіріңіз.
______________________________
«Мұғаліммен оқыту» әдісі қолданылған жасанды интеллекттердің қолдану саласына мысал келтіріңіз.
______________________

Отметьте выражения, относящиеся к принципу работы нейронной сети:

Приведите по одному примеру применения искусственного интеллекта.
в образовании

Группа ученых создает нейронную сеть, которая из предложенных фотографии способна определить эмоции по выражению лица: ложь, страх, злобу и другие эмоции. Напишите к какой сфере применения будет относиться эта нейронная сеть.
_______________________________________________________________

Напишите к какой сфере применения будут относиться нейронная сеть для управление манипуляторами и робототехникой
_______________________

Приведите пример применения нейронной сети в игровой индустрии.
_______________

Учащийся построил нейронную сеть. На рисунке 2 изображена её часть.

8.1 Напишите обозначение входного слоя и его назначение. Обозначение__________
Назначение: _______________
8.2 Напишите обозначение скрытого слоя и его назначение. Обозначение______________
Назначение: ___________________
8.3 Напишите обозначение выходного слоя и его назначение. Обозначение_______________
Назначение: _____________
8.4 Закончите построение модели работы части нейронной сети на рисунке 3, которая покажет значение Y1= ?(?), если:

Напишите формулы в ячейках N1, N2, N3, Y1 на рисунке 3, которые применяются в процессе построения модели

Формула для N1 ________________
Формула для N2___________________
Формула для N3______________________
Формула для Y1___________________

8.5 Вычислите значение Y1, если известно, что Х1=0, Х2=1, W1=0,2, W2=0,6, W4=0,5, W5=1

Опишите принцип работы нейронной сети с применением метода «обучения с учителем»
______________________

Опишите области применения метода «обучения с учителем» при разработке искусственного интеллекта
___________________________

Заполните таблицу. Сравните виды хозяйственной деятельности по представленнымкритериям.

Прочитайте тексты. Выполните к ним задания.
А) «… Великий шелковый путь – одно из самых значительных и величайших достижений цивилизации, которому по праву можно присвоить роль главной торговой трансевразийской артерии за все время ее существования… Путешественники не боялись серьезных трудностей, с которыми они сталкивались, преодолевая такой длинный и тяжелый путь. Их не пугали ни нападения кочевников, ни безводные азиатские пустыни, порой заносившие дорогу так, что верное направление можно было отыскать потом только «по костям людей и животных».
Макогон Ю. В., Грузан А. В. Роль Великого шелкового пути в развитии цивилизации
1). Определите, используя текст, не менее 2-х причин возникновения городов по Великому
шелковому пути.
[2]
В) «… Период наибольшего расцвета Тараза приходится на X–XII вв. в эпоху правления династии Караханидов. … Позже Тараз последовательно подвергся нападению каракитаев, затем хорезмшаха Мухаммеда, а в 1219 г. был захвачен и разрушен войсками Чингисхана. Даже после этого город приводил в восхищение своей красотой и богатством не одно поколение путешественников и существовал еще два века. Упадок города начался в XV в., …. стал терять свое значение Шелковый путь, проходящий через города Казахстана. От знаменитого большого города в XV–XVII веках осталось маленькое поселение. С XVIII в. он стал называться Аулие-Ата».
Байпаков К. М., Нуржанов А. Великий Шелковый путь
и средневековый Казахстан. 2). Объясните взаимосвязь между потерей значения Шелкового пути и упадком города Тараз в XV в. Аргументируйте свой ответ.

Проанализируйте ресурсы 1-3. Докажите правильность утверждения о взаимовлиянии оседлого и кочевого населения, используя не менее 4-х примеров из двух источников.
1. «Юрта состояла из красиво расшитых тесьмой войлоков и была роскошно убрана бухарскими коврами…Мы справедливо могли удивляться … богатству ее убранства высокого качества бухарскими, кашгарскими и текинскими коврами. И разнообразию домашней утвари, отчасти восточного, отчасти русского производства. … Впереди дивана-постели на текинском ковре сидела жена Аблеса, одетая в богатый китайский шелковый халат. На ее голове была белая, живописно сложенная повязка».
из мемуаров П. Семенова-Тяншанского Товары, привезенные и проданные на Куяндино-Ботовской ярмарке в июне месяце 1914, 1917, 1918 годов. (В числителе указана сумма привоза, а в знаменателе сумма
продажи в рублях (ЦГА РК, ф.460, оп 1, д.19, л., 104)
2.
3. Посещение больного казаха русскими доктором и фельдшером в юрте.

Развитие кочевого скотоводства и земледелия на территории Казахстана

1. Дайте определение понятиям:
«Система жизнеобеспечения»
«Система расселения»
«Экосистема»
2. Используя карточки с описанием природно-географических факторов, составьте
рассказ о формировании и развитии кочевого скотоводства и земледелия на территории
Казахстана, как системы жизнеобеспечения.

Объясните взаимосвязь между природно-географическими факторами и «системой
расселения».

«Стратегия «Казахстан-2050» предусматривает реализацию семи долгосрочных приоритетов:
1. Экономическая политика нового курса – всеобъемлющий экономический прагматизм на принципах прибыльности, возврата от инвестиций и конкурентоспособности.
2. Всесторонняя поддержка предпринимательства – ведущей силы национальной экономики.
11
3. Новые принципы социальной политики – социальные гарантии и личная ответственность.
4. Знания и профессиональные навыки – ключевые ориентиры современной системы образования, подготовки и переподготовки кадров.
5. Дальнейшее укрепление государственности и развитие казахстанской демократии.
6. Последовательная и предсказуемая внешняя политика – продвижение национальных интересов и укрепление региональной и глобальной безопасности.
7. Новый казахстанский патриотизм – основа успеха нашего многонационального и многоконфессионального общества».
Объясните взаимосвязь любых 4 приоритетов, обосновывая свой ответ.______________
Спрогнозируйте перспективы социально-экономического развития Республики Казахстан, в результате реализации выбранных приоритетов.___________

Развитие кочевого скотоводства и земледелия на территории Казахстана Промыслы и ремесла

1. Укажите на контурной карте Казахстана территории, на которых традиционно
занимались кочевым скотоводством и земледелием.Укажите названия ремесел и
промыслов, распространившихся в связи с развитием данных видов хозяйственной
деятельности

2. Используя изображения, дайте характеристику уровню развития ремесел и
промыслов на территории Казахстана

Изучите диаграммы и таблицу 1. Используя ресурсы и понятия «экономическая система»,
«традиционная (аграрная) экономика», «плановая (социалистическая) экономика», ответьте на вопросы.

1) Какие изменения (не менее 3-х) произошли в экономике Казахстана в 20 – начале 21 веков?

2) Каковы отличия (не менее 3-х) экономики Казахстана в начале и в конце 20 века?

Роль Великого Шелкового пути в развитии городской культуры Казахстана

1. Сравните карту с направлениями Великого Шелкового пути и современную
административную карту Казахстана. Определите города современного Казахстана,
которые возникли в период функционирования ВШП. Сделайте вывод о роли ВШП в
возникновении и развитии городов Казахстана.

Экономическое и культурное взаимодействие и взаимовлияние

1. Исходя из предварительных знаний о различных типах хозяйственной
деятельности на территории Казахстана, ремеслах и промыслах, составьте
интеллект-карту «Торгово-экономическое заимодействие оседлого и кочевого
населения».
2. Определите и выпишите в тексте факты, доказывающие культурное
взаимовлияние оседлого и кочевого населения.
«Юрту покрывают белым войлоком, чаще войлок пропитывают известковой белой
землей и порошком из костей, чтобы он сверкал ярче. Войлок около верхней шейки
украшают красивой и разнообразной живописью. Кыпчаки сшивают цветные войлоки,
составляя виноградные лозы и деревья, птиц и зверей, и они делают подобные жилища
настолько большим, что те имеют иногда 30 футов ширину. Кроме того, они делают
четырехугольные ящики из расколотых маленьких прутьев величиной с большой сундук,
а после того с одного краю до другого устраивают навес из подобных прутьев и на
переднем краю делают небольшой вход; после этого покрывают этот ящик, или домик,
черным войлоком, пропитанным салом или овечьим молоком, чтобы нельзя было
проникнуть дождю, и такой ящик равным образом украшают они пестроткаными или
пуховыми материями. В такие сундуки они кладут всю свою утварь и сокровища, а потом
крепко привязывают их к высоким повозкам, которые тянут верблюды, чтобы можно
было таким образом перевозить эти ящики, и через реки. Зимою они делают
превосходный напиток 28 из рису, проса, ячменя и меду, чистый, как вино, а вино им
привозится из отдаленных стран. Об одеяниях и платье их знайте, что из Катайи и других
восточных стран, а также из Персии и других южных стран им доставляют шелковые и
золотые материи, а также ткани из хлопчатой бумаги, в которые они одеваются летом. Из
Руссии, из Мокселя, из Великой Булгарии и Паскатира, то есть Великой Венгрии, из
Керкиса (все эти страны лежат к северу и полны лесов) и из многих других стран с
северной стороны, которые им повинуются, им привозят дорогие меха разного рода,
которых я никогда не видал в наших странах и в которые они одеваются зимою».
В.Рубрук. «Путешествие в восточные страны»

Развитие экономики Казахстана в ХХ веке

1. Нарисуйте схемы (рисунки), раскрывающие понятия:
экономическая система, традиционная (аграрная) экономика, плановая
(социалистическая) экономика.
2. Сравните две экономические системы: традиционную (аграрную) экономику»,
«плановую (социалистическую) экономику, используя таблицу:

http://egeteka.ru/learning/intensive_work/societyknowledge/1376/
3. Составьте логическую цепочку этапов перехода экономической системы Казахстана в
ХХ веке от традиционной к плановой. Укажите факторы,определившие изменение
экономической системы Казахстана в ХХ веке. Распределите их по степени значимости
от 1 до 5, где 5-самый значимый фактор. Аргументируйте свое мнение.

Факторы:
1.
2.

Развитие экономики Республики Казахстан

1. Используя тексты Послания Президента страны народу Казахстана 1997 года
« Казахстан — 2030 Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех
казахстанцев»; Послания Президента Республики Казахстан — Лидера нации Нурсултана
Назарбаева народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс
состоявшегося государства». 14 декабря 2012 г., Государственной программы
индустриально-инновационного развития Республики Казахстан была утверждена
Указом Президента Республики Казахстана №874 от 1 августа 2014 г., определите:
1. этапы развития экономики Республики Казахстан, выделяя их особенности;
2. перспективы социально-экономического развития Республики Казахстан.

«Неге біз осы…» деген қолданыс қай кейіпкерге тиесілі?
А) Таған
В) Ерік
С) Шал
D) Айна

Шығарма қай жанрға жатады?
А) поэзия, жыр
В) проза, роман
С) проза, әңгіме
D) проза, ой толғау

Қай кейіпкердің ойы немесе айтқан сөзі екенін көрсетіңіз.
А) Кінәні өзгеге арта салу – пәледен құтылудың ең оңай жолы.
В) Жеңу үшін, жең түріп төбелесе беру шарт емес…
С) Еркектер-ай, есер қылықтарың ғой әйел затын зәтте қылатын…
D) Адамның қателігі – кемшілік жіберуінде емес, сол кемшілікті кешіктірмей түземеуінде.
1) Айна
2) Таған
3) Ерік
4) Нүрке кемпір

1__, 2__, 3__, 4__

«Дала, сенің ұлыңмын» өлеңінен берілген үзіндінің идеясына сәйкес келетін мақалды анықтаңыз.
Құйын кезде желің болып жүгірдім,
Қиын кезде белің болып бүгілдім,
Туған дала, ұлың емес тек қана
Қабақ шытпас құлақ кесті құлыңмын.

А) Ынтымақ жүрген жерде,
Ырыс бірге жүреді.
В) Отан үшін отқа түс күймейсің.
С) Ақыл көпке жеткізер,
Өнер көкке жеткізер.
D) Маңдай термен тапқан нан тәтті.

«Дала, сенің ұлыңмын» өлеңінде автор ойын қалай тұжырымдайды?
А) Елді қорғап ұрпаққа аманат екені жайлы
В) Туған жерін шексіз сүйе беретінін жеткізу арқылы
С) Туған даласы алдында кінәсін жуып-шаюы арқылы
D) Ұлы тұлғалардың қасиеттерімен байланыстыру арқылы

«Дүниедегі ең қиын нәрсе – шын сүйген адамыңнан қалған көңіл; ол– шыққан жан, кешірімі мен кеңдігі болмайды екен» деген Айнаның тұжырымына қатысты көзқарасыңызды білдіріңіз. Айнаның ішкі толғанысын, ойын шығармадан мысалдар келтіріп талдаңыз, ойыңызды тұжырымдаңыз.

Шығарма неге «Атау кере» деп аталды? Ондағы мәселені өмір шындығымен байланыстырып түсіндіріңіз.
____________________________

Туған дала, табалап жатқан күліп,
Жауларымен ісі жоқ мақтан біліп,
Мықтылығы дейсің бе кей ұлдарың
Тағдырыңды тартыпты көкпар қылып.

Топқа кіріп жүргендер төсін ұрып,
Алдыменен алса екен осыны ұғып,
Бармақ тістеп, бас шайқап өкінгеннің
Несі салт, несі дәстүр, несі ғұрып, – деген жолдардағы көркемдегіш құралдарды анықтаңыз, қолданысы мен мәтіндегі рөліне талдау жасаңыз.

Оралхан Бөкей «Атау кере» шығармасындағы Таған бейнесін талдаңыз. Таған бейнесі арқылы шығарманың көркемдік-эстетикалық құндылығын бағалап, әдеби эссе жазыңыз.

Оралхан Бөкей «Атау кере» повесі

1. О. Бөкей «Атау кере» повесінің сюжеттік-композициялық жоспарын құрастырыңыз.

2. Повестің жанрлық ерекшеліктерін көрсетіңіз және шығармадан мысалдар келтіре отырып
дәлелдеңіз.

Оралхан Бөкей «Атау кере» повесі

«Екі жақты күнделік» әдісі арқылы шығармадағы заман көрінісін қазіргі заман көрінісімен
салыстырыңыз, бағалаңыз.

Оралхан Бөкей «Атау кере» повесі

Төменде берілген кейіпкерлер тұжырымдарының бірін таңдап, ондағы мәселе мен идеяны
өрбітіп, ойыңызды эссе, әңгіме немесе өлең түрінде жеткізіңіз.
 Араның адамнан айырмасы болсайшы. Жиған байлығың да бал секілді. Күндердің күні
малтығып өлесің.
Нюра-Нүрке
 Араның байлығы адамдар үшін, ал біздікі… біздікі өзіміз үшін.
Айна
 …Егер мен секілді адамдар арақты қойса, онда біраз бастықтар тағын тапсырып, жан
сақтай алмай қалар еді. Қазір… жетесіздер жетіскен заман, олар біз секілді ішпейді,
сауысқаннан сақ, түлкідей айлалы, қасқырдай қорқау. Егер ОЛАР ішсе, ақымақтығы
ашылып қалады, сондықтан да өзінен гөрі ақылды әрі қауіпті басы істейтіндерді есебін
тауып іштіріп жібереді. Мен СОЛАРДЫҢ құрбанымын.
Таған
 Кінәні өзгеге арта салу – пәледен құтылудың ең оңай жолы.
Ерік

Оралхан Бөкей «Атау кере» повесі

Кейіпкерлердің мінезі мен қасиеттерін анықтаңыздар, әрекеттері арқылы мінездеме беріңіздер.

Ж. Әбдірашев «Дала, сенің ұлыңмын» өлеңі

«Дала, мен де сенің балаңмын» тақырыбында эссе немесе өлең жазыңыз. Шығармашылық
жұмыстарыңызда берілген үзінділерден дәйексөздер (қанатты сөздерді) қолданыңыз.
Табынатын тәңірім деп, ием деп,
Бірге тоңам, отқа бірге күйем деп
Туған дала, ойлаушы едім мен сені
Мен сені шын, мен сені шын сүйем деп
Ойлау менен сезінуді жұрт бірден
Айырмаппын, айырмаппын мен мүлдем
Сені шын сүюдің не екенін
Бір гүліңе ғашық болып ұқтым мен
Туған дала, енді бір сыр толғайын
Бір аруы болды күнім болды айым
Бұл үшін де сен үшін де қиналмай
Қыршынымнан қиылуға мен дайын

Ж. Әбдірашев «Дала, сенің ұлыңмын» өлеңі

Ж. Әбдірашев «Дала, сенің ұлыңмын» өлеңіндегі көркемдегіш құралдарды тауып, мәтін
идеясымен байланысын көрсетіңіз. Ментальды картаны басшылыққа алыңыз.

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік

Мәтінді мұқият тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Кедейлік – жеке адамның, отбасының немесе әлеуметтік топтың қажетті игіліктер
құнын өзі төлей алмайтын экономикалық жағдайы. Яғни өзінің өмірлік қажеттерін
қамтамасыз етуге жағдайының жетіспеуі немесе негізгі тұрмыстық қажеттерін
қанағаттандыру мүмкіндіктерінің жоқтығы. Кедейлік салыстырмалы түрде белгілі бір
қоғамдағы тұрмыстың деңгейіне, қоғамдық байлықтың бөлінуіне байланысты болатын
процесс. Оның пайда болуының негізгі себептері – саяси, экономикалық және
демографиялық жағдайлар, саяси-экономикалық дағдарыс, жұмыссыздық, жалақы мен
зейнетақының күнкөріс минимумынан төмендігі, халықтың әлеуметтік тұрғыдан нашар
қорғалуы.
Кедейліктің асқынуы халық бұқарасының жаппай қайыршылануына апарып соқтыруы
мүмкін. Кедейлік, материалдық жоқшылық рухани кедейлікке ұласады. Мұның салдары елде
түрлі қылмыстың етек алуына, азғындыққа апарып соқтырады. Кедейлік әлемнің барлық
елдерінде бұрын да болған, қазір де бар. Бүкіл әлемде азаматтардың көпшілігі өзін және өз
отбасын жеткілікті деңгейде қамтамасыз ете алатын жағдайға жетті. Алайда, халық санының
артуына байланысты мұқтаждықта өмір сүретіндер саны, кедейлікпен күрес жөніндегі
екіжақты және көпжақты бастамаларға қарамай, сол күйінде өзгермей отыр.
Әлемде кедейліктің сипаты әртүрлі: ашаршылық, таза ауыз судың және қарапайым
санитарлық жағдайдың жоқтығынан жапа шегуші балалар, өз отбасын қамтамасыз ету
мүмкіндіктері жоқ ересектер. 1,2 миллиардтан астам артық адам бір күнде бір доллардан кем
ақшаға өмір сүруде, 800 миллион адам аштық зардабын шегуде. Кедейлік мәселесі қара
ниетті басқарудың, саяси тұрақсыздықтың, қақтығыстардың, жұқпалы індеттердің және
табиғи апаттардан қорғансыздықтың негізінде қоғамның әлеуметтік-саяси құлдырауы
салдарынан қиындай түсуде. 1990 жылы әлемнің көптеген аймақтарында кедейлік деңгейі
біршама төмендегеніне қарамастан, Африкада (әлемнің ең кедей 20 елінің 18-і осында
орналасқан) кері үрдіс байқалуда. 2010 жылы қарай 435 миллион африкандықтар азықтүліктің жетіспеушілігіне ұшырауы мүмкін деген болжам бар. 2000 жылы әлемдік
қауымдастық 2015 жылға дейін кедейлікті жартысына дейін қысқарту міндеттемесін қойды.
Бұл мақсатқа жету үшін 2005 жылы «Үлкен сегіздік елдері» Африкаға қажетті ресурстарды
бөлу жөнінде саяси міндеттемелер қабылдады.

1. Берілген фразалардың мағынасын өз сөзіңізбен түсіндіріңіз.

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік

Төменде берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданып, екі тұжырымның біреуіне пікір
білдіріңіз.
1-тұжырым. Қоғам дамуы үшін адамдар әлеуметтік жікке бөліну қажет.
2-тұжырым. Әлеуметтік теңсіздік — қоғамның дамымағандығының көрсеткіші.
Сөздер мен сөз тіркестері: табыс табу, тұтынушы себеті , тең құқылы, жүгіну, лауазым,
кәсіби шеберлік, тамыр-таныс, жәрдемақы, мүгедек, қысқару, қымбаттау , шағын бизнес,
мүмкіндігі шектеулі, қабілет, уәждеме, баспана , дағдарыс, қолдан келу, мұқтаж,
тұрақсыздық, қорғансыздық

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік

Берілген мәтіннің стилі мен жанрын анықтаңыз. Мәтіннің жанрына сай тілдік
ереркшеліктеріне талдау жасаңыз.
Оқылым мәтіні
Кедейлікпен ғаламдық күреске Еуропа Одағының маңызды үлесі
Нью-Йоркте БҰҰ-ның арнайы іс-шаралар отырыснда Еуроодақ қызметінің жаңа
нәтижелері, кедейлікті жою үдерісін жылдамдату және 2015 жылдан кейін кешенді ғаламдық
даму жоспарларын қалыптастыру мәселелері талқыланды.
Жозе Мануэль Баррозу: – Әлемде кедейлікпен күрес саласында айтарлықтай прогреске
жеттік, біз ЕО-ның осы табысқа қосқан үлесін мақтана айтамыз. Мен бір ұрпақтың өмір сүру
кезеңінде кедейлікті жоюға болатынына кәміл сенемін. Менің көз алдымдағы дамыған әлем
– өркениетті елдегі әрбір адам таза су мен қуат көзінің нысандарына тапшылықты сезінбей,
білім мен денсаулық сақтау қызметтеріне оңай қол жеткізе алатын, адам құқықтары
сақталатын орта, – деп түсіндірді.
ЕО комиссары Андрис Пибалгс: – ЕО – әлемдегі ең жомарт донор, шынымен де біздің
жұмысымыз миллиондаған адамдардың өмірін өзгертті. Біз 2015 жылы мыңжылдықтың даму
мақсаттарына жетуді қамтамасыз ету үшін барлық күшімізді саламыз. БҰҰ-ның бұл арнайы
іс-шарасы алдағы екі жылға ғаламдық шаралар жоспарын әзірлеу мен оған табысты жетудің
бірегей мүмкіндігі болып табылады. Бұл іс-шара халықаралық бірлестіктің 2015 жылдан
кейінгі іс-әрекет бағдарламасын нақтылауға ықпал етеді және кедейлікті жою мен тұрақты
даму мәселелерін қарастырады деп ойлаймын. ЕО 2030 жылға қарай барлығын лайықты
өмірмен қамтамасыз етуге көмек көрсетуге ниетті, – деді.
Еуропалық Комиссия бағдарламаларының 2004-2012 жылдар кезеңінде жеткен кейбір
негізгі нәтижелері:
• 7.7 миллион адам техникалық және кәсіби білім алды және оқыды;
• азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 46.5 миллион адам әлеуметтік
трансферттер арқылы көмек алды;
• 13.7 миллион жаңа оқушы бастауыш мектепке барды;
• 1.2 миллион бастауыш мектеп мұғалімі оқыды;
• 37 000 мектеп салынды және жөнделді;
• бір жасқа дейінгі 18.3 миллион бала қызылшаға қарсы егілді;
• білікті медицина қызметкерлері 7.5 миллионнан астам балаға аңа өмір сыйлады;
• дизенфекциялық дәрімен залалсыздандырылған 18 миллионнан астам москит торлар
таратылды;
• 70 миллионнан астам адам сапасы жақсартылған, таза суға қол жеткізді;
• 24.5 миллион адам санитарлық-техникалық нысандарға қол жеткізді;
• 87 000 километрден артық автомобиль жолдары жөнделді, салынды немесе қалпына
келтірілді.
https://kk.wikipedia.org

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік мәселесі сізді де толғандырмай қоймады, сол себепті
баспасөз бетіне мақала жазуды ұйғардыңыз. Төмендегі түрткі сұрақтарды қамти отырып
газетке мақала жазыңыз.
Кедейлік деген не?
Кедейліктің белгілер қандай?
Кедейліктің пайда болуына не себеп болады?
Кедейліктің салдары қандай?
Кедейлік әлемде қай аймақта кең таралған?
Кедейлік жеке мемлекеттің проблемасы ма? Қалай ойлайсыз?

Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік

Графиктік мәтіндегі деректерді, сандық көрсеткіштерді қолдана отырып негізгі ақпаратты
анықтаңыз және бұл ақпараттардың қолданылу мақсатын түсіндіріңіз

Экология. Мұнай және атомдық индустрия

Мәтінді мұқият тыңдап, төмендегі кестені толтырыңыз.
Тыңдалым мәтіні
Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер
Соңғы жылдары дүние жүзінде экологиялық жағдайлар шиеленісе түсуде. Оның
көптеген себептері бар. Негізгі факторлар көбінесе адамның іс-әрекетінен туындап отыр.
Табиғат шектен тыс еркіндік пен кездейсоқтықты көтермейді. Өз кезегінде табиғат та адамның
жіберген қателіктеріне жауап ретінде экологиялық апаттарды «сыйға» тартады. Мысалы,
қоршаған ортаның химиялық ластануынан жер шарында «жылу эффектісі», «озон тесігі»,
«қышқыл жаңбырлар», «фотохимиялық у түтін» сияқты дүниежүзілік экологиялық мәселелер
жиі байқалып отыр. Аталған апатты құбылыстар бүкіл ғаламшардың ырғақты тепе-теңдігін
бұзып, дүниежүзілік климаттың өзгеру қаупін туғызуда. Ол соңғы жылдары жиі болып
отырған қуаңшылық, шөлейттену, құрлықтағы су айдындарының тартылуынан байқалады.
Мысалы, адам Қарабұғаз көлді Каспий теңізінен топырақ қамалы арқылы бөліп, теңіз
деңгейінің төмендеуін тоқтатқысы келді. Алайда құрғап қалған шығанақтың айналадағы
ортаға, жалпы шаруашылық салаларына зиян келтіретіні ескерілмеді. Кейіннен, 25-30 жыл
өткен соң Каспий теңізі деңгейінің төмендеуі шығанақпен байланысты еместігі, оның жердің
эволюциялық даму заңына тәуелді екені айқындалды. Ғасырлық геологиялық айналымға
сәйкес әр 60-80 жыл сайын теңіз деңгейінің көтерілуі немесе төмендеуі табиғат заңы болатын.
Ал құрғап қалған шығанақ түбінен атмосфераға жыл сайын 120-140 млн т. натрий
сульфатының тозаңы көтеріліп, тек Түрікменстан мен Қазакстан ғана емес, сондай-ақ Ресей,
Кавказ, Орта Азия, Түркия, Иран, Қытай, Моңғолия мен Еуропаның бірқатар елдері химиялық
ластанып отыр. Әсіресе, Қазақстанға үлкен экономикалық зиян келтіріп, соның салдарынан
егіннің түсімділігі мен мал шаруашылығының өнімділігі төмендеп, халық арасында түрлі
аурулар көбейіп кетті. Каспий теңізінің деңгейі қайта көтеріліп, жағалауды су баса бастады.
Кейін топырақ қамал алынып, теңіз суы шығанаққа жіберілді.
Қазақстандағы басқа да өзен-көлдердің экологиялық жағдайы жақсы емес. Әсіресе, Ертіс,
Жайық, Сырдария, Іле, Шу, Нұра, Тобыл, Көксу өзендері өндіріс қалдықтары мен тұрмыстық
лас сулар, ауыр металдар, химиялық зиянды заттармен ластануда. Ал Каспий теңізінің мұнай
өнімдерінен ластанғаны сонша, судағы балықтар мен жағалаудағы құстардың, итбалықтардың
жаппай қырылып қалу фактілері жиі кездеседі. Елімізде су айдындары мәселелерімен қатар
топырақтың құнарсыздануы, шөлейттену, жайылымдардың, табиғат ландшафтыларының
өзгеруі табиғи ортаға зиянын келтіруде.
https://topreferat.com.kz/ekologiya/11980-dynie-zhyzindegi-zhane-qazaqstandaghy-qazirgiekologiyalyk-maseleler.htm

Экология. Мұнай және атомдық индустрия

Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырманы орындаңыздар.
Табиғаттың ластануы дегеніміз – біз оған тән емес әрекеттердің салдарынан қоршаған
ортадағы химиялық, физикалық, биологиялық концентрацияның артуы және қолайсыз
әсерлердің туындауы. Ластандырушы заттарға тек улы заттар ғана емес, ағзаға қажет заттың
оптималды консентрациядан артық болуы да жатады. Ластануды жүйенің тепе-теңдігін
бұзатын кез келген агент ретінде бағалауға болады. Ластану әртүрлі белгілер бойынша
жіктеледі.
Шығу тегі бойынша: табиғи және жасанды (антропогенді):
Пайда болу көзіне байланысты: өндірістік, ауылшаруашылық, транспорттық, нысандық
(мысалы, өнеркәсіп орны), трансгрессивтік (басқа аймақтар мен мемлекеттерден енетін).
Кез келген ластаушы затты үш параметр бойынша бағалауға болады: қоршаған
ортаға түсетін көлеміне, улылығына және тұрақтылық дәрежесіне қарай. Өндірілетін
ресурстардың тек 2-3% ғана пайдалы өнім ретінде қолданылады, ал қалғаны қалдықтар (бос
жыныс, шлактар және т.б).
Судың ластануы. Судың барлық санаттары: мұхит, құрлық және жерасты сулары
ластануға әртүрлі дәрежеде ұшырайды. Бірінші реттік судың ластануы су қоймаларына
әртүрлі ластаушы заттардың келіп түсуіне байланысты болады. Екінші ретті ластану бірінші
ретті ластаушылардың әртүрлі тізбекті реакцияларға түсуі арқылы жүреді. Ластаушы
заттарға негізінен топырақ эрозиясының өнімдері, минералдық тыңайтқыштар, улы
химикаттар және т.б заттар жатады. Ластаушы заттардың басым көпшілігін атмосфералық
жауын-шашын әкеледі. Сулардың канализация ағысымен, тұрмыстық қалдықтармен,
өнеркәсіп орындарының қалдықтарымен, су таранспорттарымен ластану үлесі де жоғары.
Қазір бүкіл планетада іс жүзінде қандай да бір дәрежеде адам қызметі нәтижесінде
ластанбаған тұщы су көзі жоқ деуге болады. Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі –
радиациялық ластану болып қалып отыр. Қазақстан территориясында қуатты ядролық
сынақтардың ең көп мөлшері жасалды. Олар еліміздің территориясының біраз бөлігінің
радиациялық ластануына әкелді. Қазақстан территориясындағы радиациялық ластану
себептеріне мыналар жатады: Семей ядролық полигонында жасалған жарылыстардың
салдары, радиоактивті материалдарды пайдаланатын атомдық өнеркәсіп орындары, ғламдық
жауындар, халық шаруашылық мәселелерін шешу мақсатында жасалған жерасты ядролық
жарылыстар, табиғи радиоактивтілік, радиоактивті қалдықтар.
1. Мәтіннен күрделі сөздерді тауып, жасалу жолына қарай бағандарға жіктеп жаз

2. Мәтіндегі күрделі сөздерді қолданып, «Табиғаттың ластануы – қоғам мәселесі»
тақырыбында өз ойыңызды білдіріңіз.

Экология. Мұнай және атомдық индустрия

«Адамдардың табиғатсыз күні жоқ, оны айтуға табиғаттың тілі жоқ» тақырыбында
презентация әзірлеңіз (3 слайд). Ол үшін:
1) Тақырып бойынша презентацияның жоспарын құрыңыз.
2) Тақырып бойынша негізгі және қосымша ақпараттарды әртүрлі дереккөздерден
іріктеңіз.
3) Дереккөздердің сілтемелерін көрсетіңіз.
4) Презентацияңызды таныстырыңыз.

Экология. Мұнай және атомдық индустрия

Әлемде болып жатқан түрлі табиғи апаттарды табиғаттың адамдарға берген жауабы деп
айтып жатады. Сіз бұл оймен келісесіз бе? Әлде табиғи апаттардың өзіндік ғылыми тұрғыдан
басқа себептері бар ма? Осы сұрақтарды негізге алып, өз ойыңызды дәлелдеп, «келісукеліспеу» эссесін жазыңыз.

Тіл. Өнер. Әдебиет

Мәтінді мұқият тыңдап, берілген графикалық органайзердің ортасына мәтіннің негізгі
идеясын және реттік санмен белгіленген жерге негізгі ақпаратты жүйелеп жазыңыз
Тыңдалым мәтіні
Қазақ киносының алтын ғасыры саналатын 60 жылдар бiздiң кино тарихымызға
қайталанбас, құнды туындыларды алып келдi десек артық емес.
Әрине, “Қыз Жiбек” те, “Менiң атым Қожа” фильмi де – классикалық дүниелер.
“Мұндай классиканы дүниеге әкелу жүз жылда бiр-ақ жүзеге асады,” — дейдi кейбiр
мамандар. Жарайды, классикалық дүние тудыру қиын делiк, бiрақ сарабдал оқырманның
көңiлiнен шығар жақсы туынды соңғы он жылда дүниеге келдi деп сенiммен айта аламыз
ба?
Бiр кездерi кино өнерiнiң майталмандарының бiрi Мәжит Бегалин: “Мен фильмдi
өзiмнiң қазақ көрермендерiм үшiн түсiрем. Ең әуелi менiң фильмiмдi өз елiм қабылдауы
керек. Содан кейiн өзге елдер мойындасын,” — деген пiкiр айтыпты. Соған қарағанда,
қазақы көрерменге ұнамаған фильмнiң өзге елде неше жерден жоғары атақ алса да, бiр
тиындық құны болмайтынын режиссер жақсы түсiнiп отыр. Сондықтан қазақ киносы
қазақ көрерменi үшiн түсiрiлуi қажет және әуелгi бағаны да беретiн қазақ көрермені.
“Сатайфильм” ұсынған “Рэкетир“, “Ағайынды” немесе “Адасқандар” фильмiн көпшiлiк
жылы қабылдады. Қазақ өмiрiнiң сұрқай тiршiлiгi емес, бүгiнгi қоғамның кейбiр келеңсiз
әрекеттерi бейнеленген фильмдер қазақ көрерменiнiң сұранысына ие болды. Демек қазақ
режиссерлерi жақсы фильм түсiре алады екен.
Елбасымыз “Қазақфильмге” келген сапарында қазақ киносы жастарымызды
отансүйгiштiкке, ұлтты сүюге тәрбиелеу керек дегендi қадап айтып едi. Келешек
түсiрiлетiн қазақ киносының да өн бойында ұлттық рух, патриотизм болуы шарт. Сонда
ғана, бiз кино арқылы өзiмiздi өзiмiз тәрбиелей аламыз. Қазақты ұлт ретiнде сақтаудың да
алғышарты қазақ киносында жатыр. Қазақ киносын түсiретiн режиссерлерiмiз де әуелi
осыны ескергенi ләзiм.
https://turkystan.kz/article/52125-aza-kinosy-zhe-ister-men-zhe-ilister

Тіл. Өнер. Әдебиет

«Сен – маған, мен – саған» әдісі арқылы тапсырманы жұбыңызбен орындаңыз.
1) Жұпта мәтінді оқыңыз.
2) «А» оқушы мәтіннен күрделі сөздерді тауып, астын сызыңыз.
3) «Ә» оқушы мәтіннен термин сөздерді тауып, астын сызыңыз.
4) Жұпта өзара күрделі сөз бен термин сөздің жасалу жолы мен қолданылу мақсатын
талқылаңыздар. Мысал келтірініздер.
Әдебиет пен өнерге лайықты қолдау
Еліміздің бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаев 9 қаңтарда өзінің
Алматыдағы резиденциясында әдебиет және өнер қайраткерлеріне президенттік және
мемлекеттік стипендияларды тапсырды. Рәсімге Мемлекеттік сыйлықтың лауреаттары,
жазушылар, ақындар, әртістер, суретшілер, музыканттар, Қазақстанның мәдениетіне
еңбек сіңірген қайраткерлер қатысты.
Мемлекет басшысы шығармашыл және мәдениет интеллигенциясы өкілдерін
стипендияға ие болуларымен құттықтай отырып, стипендиаттар құрамы қоғамның көп
ұлтты құрылымын көрсететінін атап өтті.
– Мен әрдайым біздің қоғамда мәдениетті дамыту мен жоғары руханилықты
нығайту мәселесін экономикалық өсу және халықтың әл-ауқатын арттыру тәрізді маңызды
фактор ретінде санап келдім және солай деп санаймын. Тәуелсіздік жылдары ішінде
мемлекет мәдениетті дамытуға жете мән берді. Жалдан жылға мемлекеттің мәдениет
саласына бөлетін қаржысы артып келеді, – деді.
Н. Назарбаев еліміз өз дамуының жаңа кезеңіне қадам басқанына тоқталды. –
«Қазақстан-2030» Стратегиясының басты мақсаттарын мерзімінен бұрын іске асырып, біз
2050 жылға дейінгі жаңа Стратегияны қабылдадық. Бұл қандай да бір қиял немесе
мемлекеттік жоспар емес, біз қазақстандықтардың болашақ ұрпағына жол көрсеттік
және Қазақстан жүретін бағытты айқындадық. Оны іске асыру бізге осы
жүзжылдықта ең қарқынды ұлттың бірі ретінде нығаюымызға мүмкіндік береді.
Жүзжылдықтың ортасында Қазақстан ғаламшардағы ең дамыған отыз елдің
қатарына кіруді мақсат етіп отыр. Бұл тек экономиканы дамытуға ғана емес, сондай-ақ
мәдениетке, білімге де қатысты, – деді мемлекет басшысы.
Қазақстандық мәдениет жаһандық мәдени мұраның ажырамас бөлігіне айналуға
тиіс. Ол әлемдегі түрлі халықтардың мәдени құндылықтарын қабылдау жүйесінде нақты
танылуы тиіс. Бұл қазіргі заманғы өнер түрлеріне – музыка, театр, кино, әдебиет, сурет
өнері, т.б. қатысты. Нұрсұлтан Назарбаев қазақстандық мәдениет еліміздің барлық
азаматтары үшін патриотизмнің негізі болуы қажеттігін атап көрсетті.
– Бүгінде шығармаларын қазақ тілінде жазатын қазіргі жазушыларды Қазақстанда
орыс тілді оқырман аз біледі. Бәлкім, аударма саласын дамыту туралы ойластыру қажет
болар. Отандық авторлардың туындылары қазақстандықтардың мақтанышына айналуға
тиіс. Мен бұдан бұрын да өңіраралық мәдениет алмасу туралы айтқанмын. Биылдан
бастап еліміздің өңірлері арасында мәдениет күндері тұрақты өткізілуі тиіс. Қазақстандық
мәдениет пен өнердегі патриоттық, ең алдымен, біздің қоғамда болып жатқан ұлы тарихи
оқиғалардың өзгерістерінен көрініс табуы керек, – деді бірінші президент.

Мемлекет басшысы қазақ тілін латын алфавитіне көшіру отандық мәдениетті
дамытуға орасан зор септігін тигізетінін атап өтті.
Өз сөзінде стипендия иегері, прозашы Қ.Ысқақов мемлекеттің білім беру процесінде
үш тілді меңгеруге көмек көрсетіп отырғанын атап өтті. Ол қазақ тілін латын әрпіне көшіру
қазақстандық қоғамды одан әрі топтастыра түсуге ықпал ететініне тоқталды.

Тіл. Өнер. Әдебиет

1. Мәтінді оқып, оның негізгі мазмұны мен көтерілген мәселені түсінуге бағытталған кестені
толтырыңыз.
Австралия жауһары
Сидней опера театры – қаланың ғана емес, күллі Австралия елінің мақтанышы. Театр
ғимараты өзінің ерекше құрылысымен көзге түседі. Алайда оның құрылысына 15 жыл уақыт
кетті. Жоба авторлары біраз қиындықтарға душар болды. 1954 жылы театр тұрғызу туралы
шешім қабылданып, құрылыс жобалары үлкен байқау негізінде қабылдана бастады. Байқауға
32 мемлекеттен келген 233 маман қатысты. 38 жастағы сәулетші Йорн Утзонның жұмысы
байқау әділқазылары арасында біраз талас-тартысты туғызған болатын. Дат елінен келген
сәулетші жобасындағы ақ желкендер теңіз жағалауында орналасқан қаланың болмысын
бейнеледі. Өзгелерден ерекшеленген бұл жұмыс жеңіске жетті.
Жоба бойынша ақ желкендердің биіктігі 60 метрге жететін. Техникалық жағынан
қарағанда ғимаратты тұрғызу оңай болған жоқ. Ғимарат құрылысы 1957 жылы басталып,
оған 7 млн АҚШ доллар қаржы бөлініп, театр алты жылда салынып бітуі тиіс еді. Алайда
құрылыс он жылға созылып, бөлінген қаржыдан 15 есе көп қаражат жұмсалды.
Ғимарат іргетасы қаланған кезде негізгі инженерлік мәселелер шешілмеген. Бұл
олқылықты жөндеуге Утзонның өзі кірісті. Ол шатырдағы алып желкендерді бөлу арқылы
құрылыс жұмыстарын жеңілдетті. Инженерлік мәселелер өз шешімін тапқанымен, жоба
авторы қаражат жағынан біраз қиналды. Құрылысқа бөлінген қаржы жетпей, ғимараттың
іргетасын қалауға шамамен 8 млн АҚШ доллары жұмсалды. Сол сәтте Йорн Уотзонды
қолдаған жандар лотерея сатып алып, ұтыс ойындарына қатысты. Ұтып алынған қаражатр
ғимарат құрылысына жұмсалды. Құрылыстың қарқынын көрген Австралия билігі құрылыс
жоспарларын өзгертті. 1966 жылы Уотзон жобадан кетуге мәжбүр болды. Құрылысқа
жергілікті сәулетшілер тартылып, ғимарат 1973 жылы салынып бітті. Сол жылдың 20
қазанында театр ғимараты салтанатты түрде ашылды.
Ерекше келбетімен өзгелердің назарын өзіне қарататын Сидней опера театры бұл күнде
әлемнің ең әдемі театрларының қатарынан орын алады. Теңіз жағалауында орналасқан
қаланың жауһары саналатын Сидней Опера театры Австралияның көрікті мекеніне айналды.
Театр қойылымдарынан бұрын, әдемі ғимаратты көру үшін жыл сайын жердің түкпіртүкпірінен туристер келе

2. Мәтінде қандай өзекті мәселе көтерілген? Сіздің пікіріңіз қандай? Өз ойыңызды білдіріңіз.

Тіл. Өнер. Әдебиет

«Ұлттық кодымыз – төл өнерімізде» тақырыбында ой-толғау
жазыңыз. Жазылым барысында метафора, теңеу, эпитетті және
риторикалық сұрақты орынды қолданыңыз. Сө көлемі – 120-180
сөз.
1) Қазақ халқының төл өнері қазіргі таңда қаншалықты
насихатталуда?
2) Тілімізді өзге ұлт өкілдеріне үйрету үшін тағы қандай
шаралар қолдануға болады?
3) Қазіргі таңда қазақ өнерінің әлемдік аренадағы орны қандай?
4) Қазақ әдебиетінің шетел әдебиетімен тең дәрежеде оқылуы үшін не істеу керек?

Тіл. Өнер. Әдебиет

Екі мәтінді оқып, төмендегі кесте бойынша салыстырмалы талдау жасаңыз.
1-мәтін
Нұрғиса Дәуешов, ҚР Мәдениет және спорт вице-министрі:
– Еліміздің бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани
жаңғыру» атты мақаласы қазақстандықтардың жандүниесінде рухани сілкініс тудырды. «Біз
ХХІ ғасырдың жаһандық картасында ешкімге ұқсамайтын, дербес орны бар ұлт боламыз
десек, «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет» жобасын іске асыруға тиіспіз. Әлем
бізді қара алтынмен немесе сыртқы саясаттағы ірі бастамаларымызбен ғана емес, мәдени
жетістіктерімізбен де тануы керек» деген Елбасының парасатты пікірін әрбір қазақстандық
азамат қолдайды деп сенемін.
Елбасы мақаласы қазақ мәдениеті мен өнерінде қуанышты жаңалық болды. Себебі әр
ұлттың, әр мемлекеттің өзінің идеологиясы болады. Идеология әрбір ұлттың дәстүрімен, ата
дәстүрімен, өнерімен, мәдениетімен айшықталатыны баршаға аян. Тарихқа үңілсек, әлемдегі
әрбір ұлт ежелден өзінің өнегелі өнерімен, мәдени мұрасымен, ата дәстүрімен ерекшеленеді.
Сондықтан, мәдениеті мен өнерін сақтап қалу – әрбір халықтың, ұлттың міндеті, асыл
парызы. ХХІ ғасырдағы әлемдік аренада Қазақстанның абыройы ұлтымыздың рухани
болмыс-бітімінен бастау алатын ұлттық құндылықтарымыз, күмбірлеген күйлеріміз, әуелеген
әдемі әндеріміз арқылы асқақтап тұрғаны абзал. Бүгінгі таңда қазақ өнерін күллі әлемге
күмбірлеген күйімізбен, дәстүрлі әнімізбен мойындата аламыз. Астарына үңілсек, қазақтың
шоқтығы биік әрбір күйінде сан ғасырлық тарихы, мұңы мен қуанышы жатқанына көз
жеткіземіз. Қазақтың бір күйінің өзінен тұтас бір спектакль сахналауға болады. Адамды
рухани биіктететін күйдің құдыреті арқылы жас ұрпақтың жүрегінде туған жерге деген
сүйіспеншілік сезімін асқақтатып, ұлтжандылық сезімін жастардың діліне дарытуға болады.
Қазақстан тарихындағы кәсіби тұрғыдағы алғашқы ұлттық өнер ұжымы болып
саналатын Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрі
сан ғасырлар жаңғырығы естілетін қазақтың қасиетті күй өнерін дүние жүзіне насихаттауды
өзінің асыл парызы санайды.
Астанада өткен концерттерімізден кейін тыңдармандарымыздың саны айтарлықтай
көбейді деп айтсақ болады. Күйге толы концерттеріміз көңілінен шыққандықтан, көрермен
қауым келесі концерттерімізге әлеуметтік желілерде онлайн билеттерді сатып алып жатыр.
Негізі, осыдан 2-3 жыл бұрын электронды билеттерді сату мәселесі қиындау болатын. Бұрын
бұл жүйені түсінбейтін. ЭКСПО-2017 көрмесі аясындағы концерттерде шетелдіктер
Құрманғазы оркестрінің өнерін өте жоғары бағалады. Шетелдіктерден бұрын, ризашылығын
білдіріп жатқан өзіміздің азаматтарымыз көп. Ал Астанадағы Қазақстан орталық концерт
залында концерт берген кезде шетелдіктер концерт бойы орындарынан тұрып, қошемет
көрсетті. Қазіргі таңда концерттерде 3D, 4D форматындағы әртүрлі жарықтар, LED экрандар
қолданылады. Концерт кезінде соңғы технологияларды пайдалану әрбір шығарманың
мазмұнын, драматургиясын ашуға мүмкіндік береді. Концерттерімізде әртүрлі жарықтар
қойып, оларды мүмкіндігінше ойнатып отырмыз. Елбасымыз «Қазақстан халқының мәдени
менталитетін тәрбиелеуіміз керек» деп айтқан болатын. Ол – бірінші кезектегі маңызды мәселе.
Шетелдегі гастрольдік сапарлар біздің имидждік тұрғымызды насихаттауға септігін
тигізеді. Шетелдерде Құрманғазы оркестрі деген имиджімізді насихаттап жатсақ, бұл
еліміздің абыройын асқақтатады, біздің шығармашылығымызға шабыт береді. АҚШ-та Джон
Кеннеди атындағы концерт залында, Корнеги холлда, Австриядағы Концерт хауста концерт
бердік.
2-мәтін
Күй
Күй — музыкалық жанр, қазақ халқының аспаптық пьесасы. Домбыра, қобыз,
сыбызғыда шығарылып, тартылып келген. Музыка өнерінің дамуына байланысты, күйлер
халық аспаптары оркестрлерінің репертуарларында көп орындалады. Күй — қазақ, қырғыз,
өзбек халықтарының аспаптық музыкасына тән атау. М. Қашқариға сілтеме жасай отырып,
күй сөзінің төркіні «көк» деген түркі сөзінен шығуы мүмкін деген болжамдар бар.
Тарихы
Күй XIV ғасырда жеке музыкалық жанр болып қалыптасты. Күйлер мазмұны аңызертегілерге, нақтылы тарихи оқиғаларға құрылып, көбіне бағдарламалы түрінде дамыды.
Онда халықтың басынан өткен тауқымет мен әділетсіздікке қарсы күресі, азат өмірді аңсаған
асыл арманы мен қуаныш сезімі терең толғаныспен өрнек-бояуын тапты. Күйдің
мелодиялық-формалық құрылысы, ырғақтық-орындаушылық әдістері сан алуан. Мысалы,
Құрманғазының күйлері жігерлі, екпінді, ал Дәулеткерейдің күйлері терең толғауға,
романтикалық лирикаға негізделген, Тәттімбеттің күйлері әуейі әсем, тәтті мұң мен қоңыр
сазға толы болса, Қазанғаптың күйлері құбылмалы, ойнақы, төкпе жыр іспетті болып келеді.
Сипаттамасы
Домбыра күйлері параллельді, терция, секундына автомат арқылы тартылады.
Параллельді кварталар мен квинталар күйге көркем нақыш-бояу берумен қатар оның әуенсаздылығын әсерлей түседі. Күйлердің көлемі әр түрлі болады. Кейбір күйлердің көлемі 150-
ден 200 тактіге (мысалы, Боғданың «Боз төбесі» мен Динаның «Әсем қоңыры», т.б.) дейін
жетеді.
Күй мектептері
Қазақ күйлері өзінің тәсіліне, орындаушылық дәстүрі мен қағыс түріне қарай, негізінен,
екі стильдік мектепке бөлінеді. Біріншісі – екпінді қарқынды, музыкалық жағынан
бағдарламалы симфониялық сипатта шығарылатын күйлер (Жантөренің «Шалқымасы»,
Құрманғазының «Кішкентайы», «Сарыарқасы», Динаның «Бұлбұлы», т.б.), ал екіншісі – терең
философиялық, ой-сырға толы шертпе күйлер (Тәттімбеттің «Сарыжайлауы», «Көкейкесті»
мен «Сылқылдат», Тоқаның «Қосбасары», Сүгірдің «Тоғыз тарауық т.б.). Күйдің идеялықкөркемдік диапазоны кең.
Халық қүйшілері өздерінің шығармаларында адамдарды («Құдаша», «Айжан қыз», т.б.),
жануарларды («Ақсақ құлан», «Боз айғыр», т.б.), құстарды («Аққу», «Қоңыр қаз», т.б.), табиғат
құбылыстарын («Ақ боран», «Көбік шашқан», «Сары өзен», т.б.) суреттейді. Бұдан басқа
күйлер мазмұнына, характеріне қарай тарихи күйлер («Ел айрылған», «Ноғайлының
босқаны», т.б.), лирикалық күйлер («Ақ желең», «Байжұма»), аңыз күйлер («Нар идірген»,
«Қорқыт», т.б.), қаралы күйлер («Салық өлген», «Бозінген», т.б.), арнау күйлер («Абыл»,
«Дайрабай», «Ғазиз», т.б.) сияқты тақырыптарға бөлінеді.
Қағыс арқылы күйдің ырғақтық мәні мен динамикасын, сыр-сипатын анықтайды. Қол
қағыстарында нотаға түспейтін көптеген «сиқырлы» сырлар да бар; олар «жаппай қағыс»,
«кезек қағыс», «шертпе қағыс», «шұбыртпалы қағыс» болып жіқтеледі. Күйдің көпшілігі бір
бөлімшеде сақталған. Көбіне қолданылатыны екі бөлікті жөне төрт бөлікті өлшемдер,
сондай-ақ 3/4, 3/8,5/8,6/8 т.б. музыкалық өлшемдері де болады. Кей кезде ауыспалы
өлшемдер де кездеседі. Қобыз бен сыбызғы күйлері домбыра күйлеріне қарағанда көп
сақталмаған. Қобыз күйлері, негізінен, эпикалық мінезде келсе, сыбызғы күйлері табиғат
көріністері мен хайуанаттар дүниесін суреттеуге жақын, оларда әуен-саздылық басым келеді.

Сыбызғы күйлері өте шағын. Олардың атаулары да көне. Қобыз күйлерінің құрылымы
күрделі болып келеді. Қобыз күйлері Қорқыт Атадан бастау алған. Оның шығармаларын
бізге жеткізген Ықылас болатын.
Қазан төңкерісінен кейін күйлер ансамбльдер мен оркестрлерге арналып қайта өңделіп,
орындалатын болды. Мазмұны мен түр жағынан да жаңара түсті. Күй сарындары қазақ
қомпозиторларының музыкалық туындыларында (опера, балет, симфония, т.б.) бой көрсетәа
келеді.

Бай кедейге қарап байып жатыр. Ең бастысы, әлеуметтік жікшілдік ұлғайып барады. Осыдан үш жыл бұрын зерттеуші Тома Пикетти ауқымды жұмыс атқарды. Соның қорытындысына қарасақ, қандай жағдай орын алса да, бай байи береді, кедей кедейлене береді. Ал ғылыми түрде айтсақ, жылдар өтсе де, байлық аз ғана топтың иелігіне жиналады екен. Яғни үлкен топтардың байлығы азайып, белгілі бір адамдарға өтеді. Мысалы, 2006 жылдан бері бүкіл әлемде байлықтың 99%-ы белгілі 1% адамның қолында ғана деген мәлімет тараған. Демек байлардың байлығы азайып жатқаны заңдылық.
АҚШ-тың Вашингтон қаласында Петерсен әлемдік экономика институты іргелі зерттеулер жүргізіпті. Мұнда байлықтың қай тұстан молынан ағылуына байланысты елдерді дамыған және дамушы елдер деп екіге бөлген. Зерттеу нәтижесі бойынша байлық көзі жаңа өнім шығару және жаңа бизнес-жоба жасау арқылы пайда болған.
БҰҰ-ның бас хатшысы Антониу Гутерреш: – Әлемде адамзатқа төніп тұрған жеті түрлі қауіп бар, – дейді. Біріншісі – ядролық қаруды пайдалану қатері, екіншісі – халықаралық терроризм, үшіншісі – қарулық кикілжіңдердің көбеюі, төртіншісі – климаттың өзгеруі, бесіншісі – қоғамды жікшілдікке бөлетін тепе-теңсіздіктің белең алуы. Алтыншы – инновацияның көлеңкелі тұстары. Жетінші – дағдарыстың салдарынан босқындар саны артып, оларды қабылдауға қарсы елдердің көбеюі. Еуропа елдеріне жол тартқан босқындарды жақтырып отырған ешкім жоқ. Алайда кейбір мемлекет жанашырлық танытып жатса, енді бірі елден аластатуға кіріскені белгілі. Сол жеті қауіптің ең қауіптісі – әлеуметтік теңсіздік. Бұл бүгін ғана пайда болған жоқ. Мысалы, кешегі заманда оңтүстік пен солтүстіктің мәселесі дегенді жиі естідік. Солтүстік дегеніміз – дамыған елдер. Оған АҚШ, Канада, Жапония, Ресей, т.б. алпауыт елдер кірді. Ал дамушы елдер оңтүстікте орналасқан. (233 сөз)

1. Т.Пикетти зерттеуі бойынша қандай қорытынды жасады?
А. байлар кедейлердің көмегімен баийды
В. ауқатты адамдардың байлығы арта береді
С. кенже дамыған елдерде босқындар саны жоғары
2. Босқындардың санының артуына себеп ……………………
А. дағдарыс
В. климаттың өзгеруі
С. әлеуметтік теңсіздік
3. А.Гутеррештің айтуынша, қай қауіп өте қатерлі?
А. ядролық қару
В. әлеуметтік теңсіздік
С. халықаралық таңкестік
4-5. Сұрақтарға мәтін мазмұны бойынша жауап беріңіз.
А. Байлықтың негізі қалай құрылады?__________________
Ә. Оңтүстік мәселесі қандай елдерге тән?________________

Атом станциялары құрылысы жөнінен ең қымбат нысан болып есептеледі. Атом электр станцияларының қызмет ету мерзімі орташа есеппен қырық жылға тең. Оны салуға жұмсалатын қаржыдан бөлек, шикізат – байытылған уран мен мерзімі өткеннен кейін пайдаланудан шығаруға кететін қаржы да ұшан-теңіз.
АЭС жанында өмір сүретін адамдардың арасында лейкамия (ақ қан), ісік ауруы жиі кездеседі деген жалған түсінік бар. Бұл аурумен Жердің кез келген нүктелерінде адамдар шамамен бірдей деңгейде ауырады. Ол АЭС-тің жаны болсын, табиғаты сұлу аймақ болсын, статистика бойынша бәрі бірдей. Көпшілігіміз оқығандай не теледидардан көргендей, біз жел мен толқын энергиясын экологиялық жағынан ең тазалары деп білеміз, бірақ бұл да – даулы сұрақ. Өйткені көбіне жел станциялары су қоймалардың жанына салынғандықтан, ол аймақтың экологиялық балансын едәуір бұзады. Олардың саны көп болған сайын табиғатқа келетін шығын да арта түседі. Ал АЭС-тің бір өзі өндіретін энергия көлеміне тең энергияны өндіру үшін жүздеген жел станциялары қажет болады екен. Кейбіреулер АЭС-қа отын ретінде пайдаланылатын уран жақын болашақта сарқылады дегенді айтады. Бұл – түбегейлі қате пікір. Себебі уранның Жердегі мөлшері алтыннан 600 есе көп. Бұл – шамамен 500 жылдық қор деген сөз. Ол біткен күннің өзінде ғалымдар торий элементін химиялық өңдеуден өткізіп, одан оп-оңай уран ала алады. Ал торийдің қоры ураннан үш есеге дейін мол екенін айта кетейік. Атом энергиясының бағасы жөнінде көпшілік арасында әртүрлі ой бар. Бұл энергияның 10 пайызын ғана уранның бағасы құрайды. Оған әлемдік нарықтағы қойылған баға да мұнай мен газға қарағанда әлдеқайда тұрақты. (224 сөз)

1. Мәтін мазмұнына сай келетін ақпараттарды белгілеңіз.

2.Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз

3.Мәтіннің жанрын анықтаңыз

4.Мәтіннен жанрға сай тілдік ерекшеліктеріне 3 дәлел келтіріңіз

5. Қазақстандағы атом энергетикасын дамытуға қатысты көзқарасыңыз қандай? Ойыңызды 2-3 сөйлеммен жеткізіңіз.

Екі сұрақтың біреуін таңдап, жауап жазыңыз. Сөз көлемі: 150-180. Өз жауабыңызды тиісті стильге, жанрға келтіріңіз.
1) Мұнай өндірісінің экологияға әсері туралы эссе жазыңыз. Жазба жұмысында шылаулар мен оқшау сөздерді орынды қолданыңыз.

2) Жергілікті газет бетіне жастарға арнап «Әдебиет – тіл өнері» деген тақырыпта мақала жазыңыз. Жазба жұмысында шылаулар мен оқшау сөздерді орынды қолданыңыз.

Берілген тақырыптардың бірін таңдап, жұпта диалогке қатысыңыз. Өз пікіріңізді білдіруде тақырыпқа қатысты күрделі сөздер мен термин сөздерді және сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданыңыз.

1) Әлеуметтік теңсіздік мәселесі
2) Мұнай өнеркәсібінің Қазақстан экономикасындағы рөлі
3) Әдебиет – ұлттың жаны

Решите тестовые задания.
1.1 Какое суждение является верным и характеризует демократический политический режим? А) гласность являтся принципом организации и деятельности государственного аппарата В) власть сосредоточена в руках авторитарного правителя
С) деятельность оппозиционных партий и движений запрещена
D) право в государстве на взимание налогов принадлежит правящей партии Е) власть в государстве передается по наследству
1.2 Издавать законы имеет право
A) политическая элита
B) государство
C) конституционный суд
D) правительство
Е) премьер-министр
1.3 Назовите главный элемент политической системы, сложную политическую организацию, управляющую обществом
А) партия
В) профсоюз С) государство
D) суд
Е) акимат
1.4 Государство, где правительство формируется президентом и является подотчетным ему, называется
A) парламентской республикой В) автономной республикой
С) президентской республикой
D) парламентско-президентской республикой Е) монархией
1.5 Местные исполнительные органы в Республике Казахстан А) маслихаты
В) суды
C) акиматы
D) советы
Е) профсоюз

Рассмотрите ситуацию и определите, с помощью каких механизмов несовершеннолетний может защитить свои права
Сорокалетний гражданин Н. решил ограбить магазин. Для этой цели он путем запугивания принуждает своего несовершеннолетнего соседа гражданина О. ночью тайно проникнуть в помещение сельского магазина и отключить сигнализацию.
Перечислите и объясните механизмы защиты прав несовершеннолетних:
А)
В)
С)

Рассмотрите ситуацию и определите механизмы защиты прав инвалидов
При строительстве жилого комплекса «Мечта» гражданин К., который работал на крыше, сорвался и получил тяжелую травму. В больнице врачи ампутировали правую руку. Таким образом, в результате производственной травмы гражданин К. стал инвалидом.
Перечислите и объясните механизмы защиты прав несовершеннолетних:
А)
В)
С)

Напишите эссе на тему: «Насколько важны этапы законотворческого процесса в нашей стране» .
П — позиция (Я считаю …. )
О — обоснование (Потому что … )
П — Пример (Я могу привести несколько аргументов .. )
С — следствие (Делаю выводы … )

Мемлекет және құқық

1. Берілген анықтамаға сүйене отырып заңдылық пен құқықтық тәртіп ұғымына сәйкес келетін мысалдарды белгілеңіз.
А. Заңдылық – бұл құқық субъектілерінің барлығының (азаматтық, қоғамдық ұйымдар, лауазымды тұлғалар, мемлекет және оның органдарымен) заңдар мен нормативтік-құқықтық актілерді сақтауы.
В. Құқықтық тәртіп- бұл қоғамдағы заңдылықтың нәтижесі. Яғни құқық субъектілері мен құқық арасындағы өзара келісім нәтижесінде туындайтын, қоғам мен мемлекеттегі қоғамдық тәртіптің қамтамасыз етілуі.
Мысалдар:
1. Д. саяси партиясы мемлекеттік тіркеуден саяси партия ретінде өткен соң Парламент сайлауына қатысу туралы шешім қабылдайды. Сайлауды өткізу және ондағы заңдылықты қадағалайтын мемлекеттік орган Д. партиясының талаптарға сәйкес екендігін тексерді, заңға қайшылықтарды анықтаған жоқ. Осыдан кейін сайлауға қатысуға рұқсат береді.
2. О. ауданының кейбір шектеулі тұрғындары жергілікті әкімшілік алдына шеруге шығады. Кейбір шектеулі тұрғындардың талабы: ауданға бөлек автономия беру және бюджет пен өзге де маңызды объектілердегі басшылықты жаңадан сайланатын халықтық кеңеске беру.
3. Б. қаласында үлкен жер сілкінісі орын алды. Нәтижесінде зардап шеккен қала тұрғындары мен төтенше жағдай құтқарушылары өзара келісе алмады. Сонымен қатар зардап шеккен ауданда түнгі уақытта ұрлық фактілері жиі тіркелді. Салдары, тұрғындар арасында өзара кикілжің мен жанжалға әкеліп соқты.
4. Ш. қаласында ұлтаралық қақтығыс туындады. Қақтығыс нәтижесінде қала азаматтары зардап шекті. Жергілікті билік төтенше жағдайды жариялап, кешкі(түнгі) уақытта көшеге шығуға тыйым салды. Алайда 10 адамнан тұратын ұйымдасқан топ бұл шектеуге бағынбай, көшеге шығып кетеді.

2. Кестені толтырыңыз. Заңсыздық пен құқықтық тәртіптің болмауы ұғымдарының белгілерін жазыңыз.

Мемлекет және құқық

1. Кестені толтырыңыз

2. Тақырыпқа байланысты ой-түйін жазыңыз.
Тақырып: «Заңдардың орындалуы заман талабы»

Мемлекет және құқық

1. Мәтінмен танысып сұрақтарға жауап беріңіз.
Елде құқықтық мемлекет принциптерін одан әрі бекіту процесінде, бір жағынан, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асырудың ең жоғары ықтимал кепілдігіне қол жеткізу, ал екінші жағынан барлық мемлекеттік органдардың, лауазымды тұлғалардың, азаматтар мен ұйымдардың конституциялық міндеттерді бұлжытпай және толық орындауы маңызды.
Қазақстанның азаматтық құқығы өз дамуының бірнеше кезеңінен өтті. Республиканың ауқымды кодификацияланған актісі болып табылатын қазіргі Азаматтық кодекс тауар-ақша қатынастарын реттеудің: меншік нысандары теңдігінің және оған қол сұғылмаушылықтың, шарттың еркіндігінің, азаматтық айналым субъектілерінің теңдігі тәрізді негізгі принциптерін қалады.
Д: Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға
дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы
А) Адам және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтары қаншалықты толық жүзеге асырылып жатыр?
——————————————————
Бөлім
Мемлекет және құқық
Тақырып
Қазақстан Республикасы — құқықтық мемлекет
Оқу мақсаты
11.1.2.1 — Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық актілері (Қазақстан Республикасының құқықтық саясат концепциясы, Қазақстан Республикасының адам құқығы саласындағы ұлттық іс-қимыл жоспары концепциясы және тағы басқалар) негізінде құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуын түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
Адам және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтары қаншалықты толық жүзеге асырылып жатқандығын анықтайды
Барлық мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, азаматтар мен ұйымдар конституциялық міндеттерді қаншалықты деңгейде орындап жатқандығын дәлелдер арқылы жазады
ҚР Азаматтық кодексіндегі негізгі принциптер өмірде жүзеге асырылып жатқандығын көрсетеді.
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану——————————-

В) Барлық мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, азаматтар мен ұйымдар конституциялық міндеттерді қаншалықты деңгейде орындап жатыр?
———————————————
С) ҚР Азаматтық кодексіндегі негізгі принциптер өмірде қаншалықты жүзеге асырылып жатыр?
———————————————-

Мемлекет және құқық

1. Кестені толтырыңыз

Мемлекет және құқық

Мәтінмен танысып мысалдарды сәйкестендіріп жазыңыз.
Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын механизмдердің ішінде екеуі жиі қарастырылады. Ол: мемлекетішілік және халықаралық тәсілдер.
Мемлекетішілк әдістерге:
1) Мемлекеттік органдардың, жауапты қызметкерлердің және лауазымды тұлғалардың әрекеті мен шешімдеріне жоғары тұрған әкімшілік(мемлекеттік) органдарына шағымдану институты;
2) Соттың қорғауы. Сонымен бірге тегін білікті заң көмегін алу мүмкіндігі;
3) Адам құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілетті тұлға.
Халықаралық тәсілдерге:
1) БҰҰ деңгейінде (Адам құқықтары жөніндегі комиссия, Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық сот)
2) Аймақтық деңгейде (ТМД немесе т.б.)

Мемлекет және құқық

Сұрақтарға жауап беріңіз.
А) Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы Қазақстан Республикасының Заңына (2018 жылғы 5 шілдедегі № 176-VІ ҚРЗ) сүйене отырып адвокаттың құқықтық мәртебесін анықтаңыз?
B) Медиация туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28 қаңтардағы № 401-IV Заңына сүйене отырып медиатордың құқықтық мәртебесін анықтаңыз?
С) Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы Қазақстан Республикасының Заңына (2018 жылғы 5 шілдедегі № 176-VІ ҚРЗ) сүйене отырып адвокаттың құқықтары мен міндеттерін жазыңыз.
Бөлім
Мемлекет және құқық
Тақырып
Қазақстан Республикасында адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы
Оқу мақсаты
11.1.3.2 — азаматтардың құқығын қорғайтын (адвокат, медиатор және тағы басқалардың) тұлғалардың функциялары мен құқықтық мәртебесін анықтау
Бағалау критерийі
Білім алушы
Нормативтік-құқықтық актілерге сүйене отырып адвокат пен медиатордың құқықтық мәртебесін анықтайды.
Нормативтік-құқықтық актілерге сүйене отырып адвокат пен медиатордың функцияларын жазады.
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
D) Медиация туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28 қаңтардағы № 401-IV Заңына сүйене отырып медиатордың құқықтары мен міндеттерін жазыңыз

Мемлекет және құқық

1. Мәтінге сүйене отырып кестені толтырыңыз.
23-бап. Судья мәртебесi
1. Қазақстан Республикасының барлық соттары судьяларының мәртебесi бiрдей болады және бiр-бiрiнен тек өкiлеттiктерiмен ерекшеленедi.
Судья Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiппен сот төрелiгiн іске асыру жөнiндегi өкiлеттiктер берiлген, өз мiндеттерiн тұрақты негiзде орындайтын және сот билiгiн жүргiзушi болатын мемлекеттің лауазымды адамы болып табылады.
Судьялардың құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Конституциялық заңмен және өзге де заңдармен белгiленедi.
2. Судьяға заңда көзделмеген соттан тыс функциялар мен мiндеттердi жүктеуге болмайды. Судьяны қылмысқа қарсы күрес, заңдылық пен құқық тәртiбiн сақтау мәселелерi жөнiндегi мемлекеттiк және қоғамдық құрылымдардың құрамына енгiзуге болмайды.
25-бап. Судьяның тәуелсiздiгi
1. Судьяның тәуелсiздiгi Конституциямен және заңмен қорғалады.
Судьялар сот төрелiгiн жүзеге асыруы кезiнде тәуелсiз және Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңға ғана бағынады.
2. Ешкiмнiң сот төрелiгiн жүзеге асыру iсiне араласуға және судья мен алқа заседателiне қандай да болмасын ықпал етуге құқығы жоқ. Мұндай әрекеттер заңмен қудаланады.
3. Судья қаралған немесе қаралып жатқан сот iстерiнiң мәнi жөнiнде қандай да бiр түсiнiк беруге мiндеттi емес. Кеңесу бөлмесiнiң құпиясы барлық жағдайларда қамтамасыз етiлуге тиiс.
4. Соттарды қаржыландыру, судьяларды материалдық және әлеуметтiк қамтамасыз ету, сондай-ақ оларға тұрғын үй беру сот төрелiгiн толық әрi тәуелсiз жүзеге асыру үшiн жеткiлiктi мөлшерде республикалық бюджет қаражатының есебiнен жүргiзiледi.
26-бап. Судья тәуелсiздiгiнiң кепiлдiктерi
1. Судьяның тәуелсiздiгi:
1) сот төрелiгiн жүзеге асырудың заңда көзделген рәсiмiмен;
2) судьяның сот төрелiгiн iске асыру жөнiндегi қызметiне араласқаны үшiн, сондай-ақ сотты және судьяларды сыйламағандық үшiн заңда жауаптылық белгiлеумен;
3) судьяға ешкiмнiң тиiспеуiмен;
Бөлім
Мемлекет және құқық
Тақырып
Сот жүйесі
Оқу мақсаты
11.1.4.2 — судьялар мәртебесі және олардың қызметінің кепілдемесін ашып көрсету
Бағалау критерийі
Білім алушы
Судьялардың мәртебесін анықтап кестені толтырады
Судьялар қызметі тәуелсізідігі мен оны кепілдемесін жазады.
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
4) Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Конституциялық заңда және «Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгiленген судьяны лауазымға сайлау, тағайындау, оның өкiлеттiктерiн тоқтату және тоқтата тұру тәртiбiмен, судьяның отставкаға құқығымен;
5) судьяларға мемлекет есебiнен олардың мәртебесiне сәйкес материалдық жағдай жасау және әлеуметтiк қамсыздандыру, сондай-ақ оны нашарлатуға тыйым салу арқылы қамтамасыз етiледi.
2. Судьялар, олардың отбасы мүшелерi мен мүлкi мемлекеттiң қорғауында болады.
Егер судьядан тиiстi өтiнiш түссе, iшкi iстер органдары судья мен оның отбасы мүшелерiнiң қауiпсiздiгiн, оларға тиесiлi мүлiктiң сақталуын қамтамасыз етуге уақтылы және түпкiлiктi шаралар қабылдауға мiндеттi.
Судьяға және оның мүлкiне кәсiптiк қызметiне байланысты келтiрiлген зиян республикалық бюджеттiң қаражаты есебiнен өтеледi.
Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы
Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 25 желтоқсандағы N 132 Конституциялық заңы.

Система законодательства

Законодательный процесс состоит из нескольких последовательных стадий. Эти
стадии обладают логической последовательностью. Распределите предложенные стадии
в правильной последовательности.

Законность и правопорядок. Правосознание и правовая культура

Заполни таблицу.
Закон – это нормативно-правовые акты, обладающие высшей юридической силой
регулирующий общественные отношения. То есть его нормы оказывают прямое
влияние на те или иные отношения путем их координирования. Законодательная
система Республики Казахстан состоит из нормативных актов. Законами регулируются
отношения, возникающие внутри общества.

Государство в политической системе общества

Соотнесите понятия с их определениями

Республика Казахстан как правовое государство

Изучите документы и запишите принципы правового государства и объясните их
реализацию на основе политико-правовых актов Республики Казахстан
Концепция Национального плана действий в области прав человека в Республике
Казахстан на 2015-2020 гг. http://adilet.zan.kz/rus/docs/U090000858_ ;
Концепция правовой политики республики Казахстан
https://pavlodar.com/zakon/?dok=04450&ogl=11001&og=1
1 принцип
2 принцип
3 принцип
4 принцип
5 принцип
6 принцип

Развитие институтов гражданского общества в Республике Казахстан

Внимательно изучите результаты социологического опроса 2008 года, по которому
составлена диаграмма деятельности НПО Республики Казахстан. Определите уровень
эффективной деятельности организаций:
а) женских,
б) научных и образовательных,
в) спортивных,
г) детских и молодежных,
е) экологических

Защита прав и свобод человека и гражданина в Республике Казахстан

Определите «верное» и «неверное» утверждение

Ювенальная юстиция в Республике Казахстан

Решите ситуацию
Витя М. попал в зависимость от группы подростков-старшеклассников из его
школы, которые вымогают деньги у младших или более слабых ребят. Сначала Витя
просил деньги у мамы, а когда поборы увеличились, и он стал воровать у нее. После того,
как мама разоблачила сына, он объяснил причину своих поступков. Мама начала
сопровождать Витю в школу. Когда она была рядом, обидчики его не трогали, а когда ее
рядом не было, парня били и унижали.
Какие методы и формы социально-педагогической работы были бы наиболее
эффективными с данным учеником и его обидчиками?
Что необходимо учитывать специалисту социальной службы в работе с Виктором?
Какие социальные и государственные структуры необходимо задействовать для решения
этой проблемы?

Реализация и защита прав лиц с ограниченными возможностями

Решите правовую ситуацию
Игорю Д. 10 лет. У него диагноз — детский церебральный паралич. Он пользуется
инвалидной коляской. Передвигаясь по городу, Игорю с мамой приходится пользоваться
неприспособленным для инвалидов общественным транспортом. Мама вынуждена при
входе и выходе в автобус постоянно просить помощи у посторонних людей.
1. Какие государственные органы защиты прав людей с ограниченными возможностями
2. Предложите наиболее эффективные пути решения проблемы

Судебная система и статус судей

Определите «верное» и «неверное» утверждение

М. А. Шолохов «Донские рассказы» («Алешкино сердце»)

Российский литературовед, доктор филологических наук Владимир Агеносов в одной из
своих работ написал, что «…в «Донских рассказах» для М. Шолохова главное –
общечеловеческие чувства, а не классовая рознь, в рассказах нет ощущения безнадежности
и будущее – оно есть». Согласны ли вы с мнением В. Агеносова? Аргументируйте позицию,
опираясь на рассказ «Алешкино сердце».

М. А. Шолохов «Донские рассказы» («Жеребенок»)

Опираясь на план, дайте характеристику Трофима. Сделайте вывод о роли героя в
раскрытии идейно-тематического замысла произведения.
План характеристики литературного героя
1. Определение места героя среди других персонажей.
2. Степень участия и его роль в произведении.
3. Портрет. Внешний облик, как он дан автором и в восприятии других персонажей.
4. Речевая характеристика.
5. Описание предметов быта, жилища, одежды, условий жизни, как средства
самовыражения героя.
6. Семья. Род занятий.
7. Черты характера. Эволюция личности в процессе развития сюжета.
8. Поступки и мотивы поведения, в которых герой проявляет себя наиболее ярко.
9. Герой как порождение своей эпохи и выразитель определенного мировоззрения.
Ваше личное отношение к персонажу и такому типу людей в жизни.

С. А. Есенин «Русь советская»

Нарисуйте схематическую модель художественного мира вышеназванного
стихотворения. Укажите состояние, чувства лирического героя, определите художественное
пространство и художественное время произведения, а также имеющиеся символы. Как
художественное пространство соотносится с основной идеей произведения?

А. А. Блок. Стихотворения из сборника «Страшный мир», цикл «Стихи о Прекрасной Даме»

Опираясь на изученные произведения А. Блока, дайте развернутый ответ на вопросы:
1. Как представлена в поэзии А. Блока тема «страшного мира»? Какой смысл
вкладывает поэт в это понятие? О каких драмах в судьбе молодого поколения, его
отношениях говорит стихотворение «К Музе»?
2. Что позволяет рассматривать образ Прекрасной Дамы как воззвание ко всему
идеальному, что есть в душе человека?

А. А. Блок. Стихотворения из сборника «Страшный мир», цикл «Стихи о Прекрасной даме», поэмы

Объясните, как через образы-символы А. Блок изображает гибельный путь России. Почему
в основе изображаемых поэтом картин лежит принцип контраста?

Ответьте на вопросы (2-3 предложения).
1. Докажите, что ведущей темой «Донских рассказов» М. Шолохова является судьба человека, попавшего под «жернова истории».
2. В чём проявилась жестокость старого мира в период голода в рассказе М. Шолохова «Алёшкино сердце»?

3. Какими предстают лирический герой и его возлюбленная в стихотворении А. Блока «Незнакомка»?
4. Какова роль символов «белое платье», «белое плечо», «голос, летящий в купол» в стихотворении А. Блока «Девушка пела в церковном хоре»?
5. Какие чувства испытывает лирический герой к родному краю, к родному дому в стихотворении С. Есенина «Я покинул родимый дом…»?

Напишите развёрнутый ответ на вопрос.
Дайте личную оценку действиям/поступкам героев с позиции нравственности в рассказах М.А. Шолохова «Жеребёнок» и «Червоточина». В чём, по-вашему, ценность рассказов для современного читателя?

Выберите правильный вариант ответа.
1. Кто из поэтов является представителем футуризма?
A) В. Маяковский
B) А. Блок
C) А. Ахматова
D) М. Цветаева

Какое поэтическое течение было первым в литературе Серебряного века?
A) Акмеизм
B) Имажинизм
C) Символизм
D) Футуризм

«Бросить Пушкина, Достоевского, Толстого и прочих классиков с парохода современности». Чей это призыв?
A) акмеистов
B) имажинистов
C) символистов
D) футуристов

К чему стремились поэты-символисты?
A) Быть общепонятными, доступными для читателей
B) Передать читателю свои мысли и чувства
C) Пробудить в читателе собственные мысли
D) Приобщить читателя к мировым культурам

К какому направлению можно отнести творчество А. Ахматовой?
A) акмеизм
B) имажинизм
C) символизм
D) футуризм

Выполните письменное задание на одну из предложенных тем. Объём работы 300-350 слов.
1. Вы стали участником экологической акции «Спасём планету!». Расскажите о том, как проходила эта акция и какой вклад внесли Вы.
2. Представьте, что Вы являетесь учёным, который разработал универсальную систему защиты человека от воздействия радиации. Напишите рассказ о том, как Ваше изобретение помогло людям.

Экология: нефтяная и ядерная промышленность

1. Прослушайте текст. Определите тему текста. Сформулируйте заголовок, отражающий
тему текста.
2. Сформулируйте основную мысль текста.
3. Какая информация, на ваш взгляд, является детальной? Приведите три примера.
Транскрипт
Семипалатинский ядерный полигон был создан по решению Совета Министров
СССР от 21 августа 1947 года. На нем состоялись первые испытания ядерного оружия,
созданного в СССР. Полигон раскинулся на территории Семипалатинской, Павлодарской
и Карагандинской областей. Для ядерных экспериментов было отведёно 18500 кв. км
земель. Тысячи семей коренных казахов, проживающих на землях, отведённых под
полигон, были переселены в другие районы.
29 августа 1949 года на Семипалатинском ядерном полигоне было проведено первое
испытание. Первые успехи вдохновили советских учёных-ядерщиков. 12 августа 1953 года
было проведено испытание термоядерного устройства, а 22 ноября 1955 года мир узнал о
сверхмощной советской водородной бомбе, которую создал академик А. Сахаров. Сразу
же после испытания такого заряда и на полигон, и на прилегающие к нему посёлки выпали
локальные радиоактивные осадки. За 40 лет, с 1949 по 1989 год, на Семипалатинском
полигоне было проведено 473 ядерных взрыва, в том числе 90 воздушных, 26 наземных,
354 подземных. Кроме ядерных испытаний, здесь произведено 175 взрывов с применением
химических веществ, из них 44 – с зарядами более десяти тонн. Семипалатинская область
стала зоной экологического бедствия.
Семипалатинский полигон находился в густонаселённом регионе. Территории
прилегающих к нему поселков сотни раз подвергались загрязнениям продуктами ядерного
распада. Загрязнялись водоёмы, традиционные пастбища для выпаса совхозного и личного
скота. В молоке, в мясе животных, овощах и фруктах накапливалось большое количество
радионуклидов. С водой и продуктами питания люди получали дополнительную дозу
радиации.
28 февраля 1989 года родилось антиядерное движение, названное «НевадаСемипалатинск». Главной своей целью оно считало закрытие Семипалатинского полигона,
а также всех ядерных полигонов на земле. На митинге у здания Союза писателей
Казахстана 28 февраля организатор и Президент антиядерного движения О. Сулемейнов
объявил: «Только что создано антиядерное движение! Наша цель – навеки прекратить
испытания ядерного оружия в Казахстане, закрыть Семипалатинский полигон, бороться за
закрытие всех ядерных полигонов!» Усилиями народного антиядерного движения были прекращены ядерные испытания на казахстанской земле. Когда на карте мира появился
суверенный Казахстан, его первым государственным актом стал Указ Президента от 29
августа 1991 года «О закрытии Семипалатинского полигона». Независимый Казахстан стал
первым свободным от ядерного оружия государством среди республик бывшего
Советского Союза. В августе 1996 года Казахстан подтвердил приверженность к миру,
поставив свою подпись в ООН под Договором о запрещении нераспространении ядерного
оружия.

Экология: нефтяная и ядерная промышленность

1. Прочитайте текст.
Мир без нефти
«Первая и самая насущная проблема, с которой мы сталкиваемся, – это
завершение эпохи дешёвого природного топлива. Без преувеличения можно сказать, что
именно запасы дешёвой нефти и природного газа лежат в основе современной обеспеченной
жизни», – пишет в своей книге «Что нас ждёт, когда закончится нефть, изменится климат и
разразятся другие катастрофы XXI века» американский литератор-фаталист Джеймс Г.
Кунстлер. И с его словами трудно не согласиться – хотя бы частично.
Дефицит нефти может спровоцировать острую нехватку и других необходимых для
жизнедеятельности человечества ресурсов. Например, Ричард Хейнберг, один из ведущих в
мире специалистов по нефтяным месторождениям, ещё несколько лет назад предостерёг,
что жизни миллиардов человек угрожает кризис дефицита пищи, спровоцированный нашей
зависимостью от ископаемого топлива – ведь его запасы иссякают.
Единственный способ избежать всемирного голода – спланированное и
стремительное ограничение использования ископаемого топлива (нефти, угля и природного
газа) и переход к более «натуральным» методам сельскохозяйственного производства.
У человечества, по сути, есть три основных варианта действий: оставить всё, как
есть, начать жёстко экономить оставшиеся ресурсы или во всём положиться на современные
технологии (как, например, глобальные автоматизированные системы управления
энергопотреблением).
В первом случае люди продолжат потреблять энергоресурсы, как и прежде.
Доступные и дешёвые ресурсы быстро закончатся. Мир накроет глобальный кризис,
мировая система торговли придёт в упадок, а скорее полностью разрушится, число военных
конфликтов возрастёт в десятки раз. Та нефть, которая ещё остаётся, сильно подорожает.
Во втором случае энергетическая экономия достигнет своего пика. Люди могут
отказаться от всего, что не связано с первой необходимостью, например, пересядут с
автомобилей на велосипеды. Государства начнут стимулировать бережливость путём
налоговых и таможенных тарифов, климатических соглашений и т. п. При этом темпы
развития экономики заметно сократятся. Топливо будет дорожать, но не так резко и не так
часто, как в первом случае.
Наконец, попытки найти спасение в технологиях могут принести временное
облегчение, позволив человечеству относительно ни в чём себе не отказывать. При этом все
равно придётся чем-то пожертвовать: отказаться от старых автомобилей и бытовой техники,
снизить нагрузку на транспорт и т. д. Цены на нефть и топливо все равно будут расти, хотя
при реализации данного сценария это подорожание будет постепенным и не особо
болезненным.
(по материалам сайта https://vz.ru/economy/2012/11/2/605487.html)

2. Заполните таблицу примерами из текста.

3. Сформулируйте и запишите авторскую позицию.
4. Какой вариант действий выбрали бы вы? Запишите свой ответ, приведите аргументы.

Экология: нефтяная и ядерная промышленность

1. Прослушайте текст (https://promvesti.com/atomnaya-energetika/).
2. Составьте и запишите тезисный план, отражающий содержание прослушанного
текста.
Транскрипт
Атомная энергетика – сфера деятельности человечества, широко развитая во всём
мире. Практически все нужды и потребности человека, связанные с получением энергии,
может решить ядерная энергетика. Преимуществами ее использования считается, наряду с
несколькими другими, получение экологически чистого продукта – энергоносителей, не
опасных для жизни людей и окружающей среды. Однако это вовсе не означает, что сама
атомная энергетика не представляет никакой угрозы для планеты и ее жителей. В чём
заключается парадокс?
Основные проблемы ядерной энергетики – это получение в результате работы АЭС
радиоактивных отходов. Эти вещества образуются из ядерного топлива и всего того, что
связанно с эксплуатацией атомных станций. Например, одежда обслуживающего персонала;
элементы оборудования; вода (используемая в реакторах); тара, в которой хранятся и
транспортируются вещества; сам транспорт и многое другое.
Все, что применяется для работы АЭС, имеет активный радиационный фон. Говоря
другими словами, эти предметы излучают радиацию, причём воздействие их происходит на
все вокруг: человека, землю, атмосферу и прочее. Нет возможности как-либо блокировать
излучение, изменить его интенсивность. Кроме того, сила излучения способна не
изменяться на протяжении нескольких лет. Это значит, что отработанные вещества, ставшие
отходами ядерной энергетики, многие годы имеют радиоактивный фон и несут прямую
угрозу экологии.
Серьёзные экологические проблемы ядерной энергетики пока не находят
существенного решения. Вопросам снижения опасности продуктов атомной энергетики
уделяется внимание во всём мире. Сотни учёных работают над созданием механизма,
который бы позволил минимизировать угрозу. Однако на данном этапе не найдено
«лекарства» для снижения интенсивности радиоактивных лучей. Как нет и препаратов,
способных излечивать от облучения, полученного человеком или любым другим живым
существом.
Некоторые достижения в области поисков снижения угрозы для окружающей среды и
человечества, все же есть. Например, принято решение хоронить отходы в земле на Севере.
В условиях вечной мерзлоты вряд ли будут проживать люди или другие живые существа.
Кроме того, контейнеры закапывают на глубине 600 м, что позволяет максимально снизить
уровень радиационного излучения. Возможно, вскоре будет найден механизм переработки
ядерных отходов, что приведёт к снижению объёмов утилизации. Может быть, тогда
атомная энергетика будет менее опасной для экологии планеты.

Экология: нефтяная и ядерная промышленность

1. Прочитайте текст, который является началом рассказа. Подумайте, каким может быть
развитие сюжета? Запишите собственный вариант продолжения рассказа. Соблюдайте
структуру заданного жанра.
В кабинете господина Н. раздался звонок.
— Здравствуйте, вы можете ответить, что происходит?
— Эммм…, я полагаю, что всему виной дождь.
— По вашему мнению, выжженная трава, опавшие за ночь листья, задыхающиеся люди – это
следствие дождя?

Прослушайте текст и ответьте на вопросы:
1. Какова основная информация текста?
2. Для какой целевой аудитории предназначен прослушанный текст?
3. Какова авторская позиция в данном тексте? Дайте собственную оценку авторской позиции.
4. Сформулируйте основную мысль текста.
Время на подготовку – 5 минут, на ответы – 5 минут.
[10]
Транскрипт
Три непреложные истины экологии
Биолог Барри Коммонер в своей книге «Как примириться с планетой» («Making Peace With the Planet») предлагает три простых закона экологии, которые помогают объяснить, почему Земля так беззащитна, когда с ней обращаются жестоко. Во-первых, в природе всё взаимосвязано, во-вторых, ничто не исчезает бесследно, и, наконец, в природе всё идёт своим чередом. Давайте остановимся на втором законе.
Представьте, как выглядел бы обычный дом, если бы из него не выбрасывались отходы. Наша планета представляет собой такую же замкнутую систему: всё, что мы выбрасываем, в конце концов, должно где-то скапливаться в пределах нашего дома – Земли. Частичное разрушение озонового слоя показывает, что даже такие, казалось бы, безвредные газы, как хлорфторуглероды (фреоны), не исчезают бесследно, растворяясь в воздухе. Кроме фреонов, существуют сотни других потенциально опасных веществ, которые выбрасываются в атмосферу, реки и океаны.
Менее заметны вредные отходы промышленного производства, которые обычно стараются где-нибудь захоронить. Но поговорка «С глаз долой – из сердца вон» в этом случае не верна. Отходы могут попадать в подземные системы водоснабжения и причинять серьёзный вред здоровью людей и животных. Мы не знаем, что делать со всеми химикатами, производимыми современной промышленностью. Мы даже не можем уследить за ними.
Но самую большую опасность представляют радиоактивные отходы – побочные продукты, образующиеся в процессе работы атомных электростанций. Тысячи тонн радиоактивного мусора хранятся во временных сборниках, в то время как другие тысячи тонн сброшены в океан. Несмотря на многолетние научные исследования, до сих пор не найден способ безопасного и постоянного хранения или уничтожения этих отходов, и в ближайшем будущем никакого решения не предвидится. Никто не знает, когда может взорваться эта экологическая мина замедленного действия.
Безусловно, проблема не разрешится сама собой.
Из журнала «Наука и жизнь»

Прочитайте текст и выполните предложенные задания.
[10]
Революционное зарядное устройство черпает энергию «из воздуха»
1) Исследователи Массачусетского технологического университета (MIT) создали зарядное устройство, которое позволит смартфону получать энергию для своей батареи буквально из окружающего пространства. 2) Только представьте, что, благодаря новейшей разработке ученых, в скором времени нам не понадобятся атомные электростанции. 3) Возможно, мы перестанем зависеть от атомных реакторов. 4) Ведь в перспективе, как считают ученые, эта технология, при ее должном развитии, сделает мир свободным от выбросов заводов и фабрик, планета станет чище. 5) Возможно, именно эта технология позволит сохранить нашу планету для будущих потомков. 6) Рассмотрим эту теорию на примере владельца любого гаджета, который полностью независим от розетки. 7) В последнее время в связи с резким ростом производительности смартфонов все острее стоит проблема низкой автономности этих гаджетов. 8) При интенсивном его использовании батареи может не хватить и на полдня, в результате чего владельцу аппарата приходится либо постоянно искать розетку, либо носить с собой так называемый «пауэрбанк». 9) А между тем развитие гаджет-индустрии идёт по пути отказа от любых проводных систем, включая и зарядку. 10) Но существующие системы беспроводной подзарядки все равно требуют подключения к электросети, так что проблема мобильности остаётся нерешённой. 11) Именно эту проблему и решает поистине революционная разработка MIT. 12) Недавно создатели системы презентовали её рабочий прототип. 13) Он представляет собой тонкую гибкую плёнку с включёнными в ее структуру элементами, чувствительными к электромагнитному полю любой интенсивности. 14) В сущности, эта плёнка, которую легко можно прикрепить на корпус смартфона, выполняет роль своеобразной антенны. 15) Попадающее на ее рабочую поверхность электромагнитное излучение преобразуется в постоянный ток мощностью около 40 микроватт. 16) Этого может быть достаточно для зарядки не слишком крупного гаджета, каким является телефон. 17) А источником электромагнитного поля могут быть WiFi-сети, которые функционируют почти по всей площади крупных городов. 18) Инженеры MIT рассчитывают увеличить мощность своей системы, чтобы она могла подзаряжать планшеты и даже нетбуки. 19) Для этого достаточно просто увеличить площадь преобразователя, правда, в таком случае система перестаёт быть компактной. 20) А в скором времени на такую систему перейдёт весь мир.
Из журнала «Человек. Энергия. Атом №1 (31) 2019»
1. Укажите в каждой части текста номера предложений, в которых содержится основная информация.
2. Что отражено в заголовке – тема или основная мысль? Аргументируйте свой ответ.
3. Назовите две проблемы, о которых идёт речь в тексте.
4. Объясните, почему разработку инженеров MIT можно считать революционной? Приведите два доказательства.
5. Укажите, какая информация текста представляет для вас особый интерес. Объясните, почему?

Показатель развития общества: экология, биоресурсы»

Прослушайте стихотворение Михаила Дудина «Берегите землю!».
https://rustih.ru/mixail-dudin-beregite-zemlyu/
Выполните задания:
1. Объясните значения следующих слов: зенит, блик, парящий, жито.
2. Заполните таблицу

Показатель развития общества: экология, биоресурсы

Прочитайте отрывок из произведений Роллана Сейсенбаева «День, когда
рухнул мир» и выполните задания.
И – тихо покачнулась земля. Мне показалось, что она вечная колыбель, баюкающая
нас. Но земля внезапно содрогнулась, бешеными толчками била она нас снизу. Земля
вздымалась, как необъезженный конь; степь, горы в последней потуге удерживались,
чтобы не сгинуть. Огромный гриб заполонил небо, и огнедышащие сполохи играли
невообразимо буйным соцветьем красок. Страх и удивление сковали мою душу. Стонали
горы, с грохотом катились вниз огромные камни, скрипели, гнулись деревья. Огненный
гриб тяжело поднимался, слепили глаза яркие вспышки. Земля вновь задрожала. Я понял –
на меня рухнул мир, и сейчас я погибну под его обломками. И казалось, что наступил
конец света.
Но земля внезапно содрогнулась, бешеными толчками била она нас снизу – в ноги, в
грудь, в лицо; земля вздымалась, как необъезженный конь; степи, горы в последнем потуге
удерживались, чтобы не сгинуть. Я видел, высунувшись из-под кошмы, – огромный гриб
заполнил небо, и огнедышащие сполохи играли невообразимым буйным соцветием красок.
Страх и удивление в единый миг сковали мою душу, такого мне и в самом страшном сне
не дано было увидеть.
Стонали горы, с грохотом катились вниз огромные камни, скрипели, гнулись деревья,
и в адские эти звуки внезапно вплелся ещё один – отчаянный, режущий уши звук ли, плач?
Я до сих пор не знаю, как правильно назвать этот страшный звук. Маленькая девочка в
белом платьице бежала, увёртываясь от скачущих каменных глыб. Я и сам не заметил, как
выбрался из-под кошмы и, стоя во весь рост, оцепенело глядел ей вслед. Огненный гриб
тяжело поднимался, слепили глаза яркие вспышки, по качающейся земле неизвестно куда
убегала маленькая девочка… Её крик резал мне уши.
1. С помощью каких слов автор передаёт страх в момент взрыва?
2. Сформулируйте 2 проблемных вопроса к тексту и дайте на них ответы.
3. Перескажите текст, используя средства для привлечения внимания. Используйте 1-
2 неполных предложения.

Показатель развития общества: экология, биоресурсы

Прочитайте текст и выполните задания.
Семипалатинский ядерный полигон
Семипалатинский ядерный полигон был создан по решению Совета Министров
СССР от 21 августа 1947 года. Место для него было выбрано в районе реки Иртыш, в 170
километрах западнее Семипалатинска. Создание полигона было частью атомного проекта
для проведения подземных ядерных взрывов в штольнях и скважинах. Советское
руководство стремилось любой ценой ускорить испытание атомной бомбы, и учёные
пошли по пути копирования американского ядерного устройства. Для выполнения этого
задания в 1946 году был создан первый в стране научно-исследовательский центр по
разработке и созданию атомного оружия.
29 августа 1949 года на ядерном полигоне под Семипалатинском был произведён
взрыв первой советской атомной бомбы. Мощность бомбы составила 22 килотонны.
Практически все наземные ядерные взрывы, произведённые в СССР, были
осуществлены на территории Семипалатинского полигона. С 1949 по 1989 годы на
Семипалатинском ядерном полигоне было произведено 468 ядерных испытаний, в которых
было взорвано не менее 616 ядерных и термоядерных устройств, в том числе 125 взрывов
на поверхности земли и в воздухе, не менее 86 воздушных, 340 подземных испытаний в
вертикальных и горизонтальных скважинах. Суммарная мощность ядерных зарядов,
испытанных за период 1949-1963 гг. на Семипалатинском полигоне, в 2500 раз превысила
мощность атомной бомбы, сброшенной на Хиросиму.
Две трети всех советских испытаний было проведено на Семипалатинском ядерном
полигоне. В результате многолетних испытаний ядерного оружия в атмосферу было
выброшено огромное количество радиоактивных веществ.
Ядерные взрывы сформировали на местности долговременное радиоактивное
загрязнение в виде длинных полос, так называемых «радиоактивных следов», уходящих
далеко за пределы полигона.

Выпавшие радиоактивные вещества начали мигрировать в окружающей среде,
нанося ущерб всему живому. В опасных зонах бывшего полигона радиоактивный фон до
сих пор доходит до 10 000-20 000 микрорентген в час. В 2005 году под давлением
общественности и по рекомендации Парламента были начаты работы по маркировке
границ полигона бетонными столбами и колючей проволокой.
Решением Правительства Республики Казахстан 29 августа 1991 года
Семипалатинский ядерный полигон был закрыт. Большую роль в этом сыграло народное
антиядерное движение «Невада-Семипалатинск». В 1995 году на полигоне было
уничтожено последнее ядерное устройство, а 29 июля 2000 года взорвана его последняя
штольня.
http://bibliotekar.kz/istoriki-kazahstana-za-9-klass-nachalo-x/2-semipalatinskii-jadernyipoligon.html
1. Изучив теоретический материал (приложение 1), проанализируйте текст и заполните
таблицу:

2. Напишите статью в научный журнал для школьников на тему «Ядерные полигоны:
последствия испытаний». Используя наречия, прилагательные и страдательные
причастия в краткой форме.

Показатель развития общества: свободное время

1. Спрогнозируйте причины и следствия возникновения проблемы «лишнего человека»,
опираясь на содержание романа И. Гончарова. Заполните таблицу.

2. Прослушайте текст и ответьте на вопросы.
Что ж он делал дома? Читал? Писал? Учился?
Да: если попадется под руки книга, газета, он её прочтёт.
Услышит о каком-нибудь замечательном произведении – у него явится позыв
познакомиться с ним; он ищет, просит книги, и если принесут скоро, он примется за неё, у
него начнет формироваться идея о предмете; ещё шаг – и он овладел бы им, а посмотришь, он
уже лежит, глядя апатически в потолок, и книга лежит подле него недочитанная, непонятая.
Охлаждение овладевало им ещё быстрее, нежели увлечение: он уже никогда не
возвращался к покинутой книге.
Робкий, апатический характер мешал ему обнаруживать вполне свою лень в школе, где
не делали исключений в пользу балованных сынков. Он по необходимости сидел в классе
прямо, слушал, что говорили учителя, потому что другого ничего делать было нельзя, и с
трудом, с потом, со вздохами выучивал задаваемые ему уроки.
Когда же Штольц приносил ему книги, какие надо ещё прочесть сверх выученного,
Обломов долго глядел молча на него.
– И ты, Брут, против меня! – говорил он со вздохом, принимаясь за книги.

Неестественно и тяжело ему казалось такое неумеренное чтение.
«Когда же жить? – спрашивал он опять самого себя, – Когда же, наконец, пускать в
оборот этот капитал знаний, из которых большая часть ещё ни на что не понадобится в
жизни? Политическая экономия, алгебра, геометрия – что я стану с ними делать в
Обломовке?»
Серьёзное чтение утомляло его. Мыслителям не удалось расшевелить в нём жажду к
умозрительным истинам.
Зато поэты задели его за живое: он стал юношей, как все. И для него настал
счастливый, никому не изменяющий, всем улыбающийся момент жизни, расцветания сил,
надежд на бытие, желания блага, доблести, деятельности, эпоха сильного биения сердца,
пульса, трепета, восторженных речей и сладких слёз. Ум и сердце просветлели: он стряхнул
дремоту, душа запросила деятельности.
Штольц помог ему продлить этот момент, сколько возможно было для такой натуры,
какова была натура его друга. Пользуясь восторженным полётом молодой мечты, он в
чтение поэтов вставлял другие цели, кроме наслаждения, строже указывал пути своей и его
жизни и увлекал в будущее. Оба волновались, плакали, давали друг другу торжественные
обещания идти разумною и светлой дорогою.
Юношеский жар Штольца заражал Обломова, и он сгорал от жажды труда, далёкой,
но обаятельной цели.
Но цвет жизни распустился и не дал плодов. Обломов отрезвился и только изредка, по
указанию Штольца, пожалуй, и прочитывал ту или другую книгу, но не вдруг, не торопясь,
без жадности, а лениво пробегал глазами по строкам.
Как ни интересно было место, на котором он останавливался, но если на этом месте
заставал его час обеда или сна, он клал книгу переплётом вверх и шёл обедать или гасил
свечу и ложился спать.
 Как относился Обломов к учёбе?
 Что сблизило на время Штольца и Обломова?
3. Объясните, как вы понимаете предложение: «Мыслителям не удалось расшевелить в нём
жажду к умозрительным истинам».

Показатель развития общества: свободное время

1. Прочитайте текст, выполните задания.
Обломовщина
«Теперь или никогда!» — явились Обломову грозные слова, лишь только он
проснулся утром.
Он встал с постели, прошёлся раза три по комнате, заглянул в гостиную: Штольц
сидит и пишет.
— Захар! — кликнул он.
Не слышно прыжка с печки – Захар нейдет: Штольц услал его на почту.
Обломов подошёл к своему запылённому столу, сел, взял перо, обмакнул в
чернильницу, но чернил не было, поискал бумаги – тоже нет.
Он задумался и машинально стал чертить пальцем по пыли, потом посмотрел, что
написал: вышло Обломовщина. Это слово снилось ему ночью написанное огнём на
стенах, как Бальтазару на пиру.
Пришел Захар и, найдя Обломова не на постели, мутно поглядел на барина,
удивляясь, что он на ногах. В этом тупом взгляде удивления написано было:
«Обломовщина!»
«Одно слово, — думал Илья Ильич, — а какое… ядовитое!..»
Захар, по обыкновению, взял гребёнку, щетку, полотенце и подошел было
причесать Илью Ильича.
– Поди ты к чёрту! – сердито сказал Обломов и вышиб из рук Захара щётку, а Захар
сам уже уронил и гребёнку на пол.
– Не ляжете, что ли, опять? – спросил Захар. – Так я бы поправил постель.
– Принеси мне чернил и бумаги, – отвечал Обломов.
Обломов задумался над словами: «Теперь или никогда!»

Вслушиваясь в это отчаянное воззвание разума и силы, он сознавал и взвешивал,
что́ у него осталось ещё в остатке воли и куда он понесёт, во что положит этот скудный
остаток.
После мучительной думы он схватил перо, вытащил из угла книгу и в один час
хотел прочесть, написать и передумать всё, чего не прочел, не написал и не передумал в
десять лет.
Что ему делать теперь? Идти вперёд или остаться? Этот обломовский вопрос был
для него глубже гамлетовского. Идти вперёд – это значит вдруг сбросить широкий халат
не только с плеч, но и с души, с ума; вместе с пылью и паутиной со стен смести паутину
с глаз и прозреть!
Какой первый шаг сделать к тому? С чего начать? Не знаю, не могу… нет…
лукавлю, знаю и… Да и Штольц тут, под боком; он сейчас скажет.
А что он скажет? «В неделю, скажет, набросать подробную инструкцию
поверенному и отправить его в деревню, Обломовку заложить, прикупить земли, послать
план построек, квартиру сдать, взять паспорт и ехать на полгода за границу, сбыть
лишний жир, сбросить тяжесть, освежить душу тем воздухом, о котором мечтал некогда
с другом, пожить без халата, без Захара и Тарантьева, надевать самому чулки и снимать с
себя сапоги, спать только ночью, ехать, куда все едут, по железным дорогам, на
пароходах, потом… Потом… поселиться в Обломовке, знать, что такое посев и умолот,
отчего бывает мужик беден и богат; ходить в поле, ездить на выборы, на завод, на
мельницы, на пристань. В то же время читать газеты, книги, беспокоиться о том, зачем
англичане послали корабль на Восток…»
Вот что он скажет! Это значит идти вперёд… И так всю жизнь! Прощай,
поэтический идеал жизни! Это какая-то кузница, не жизнь; тут вечно пламя, трескотня,
жар, шум… когда же пожить? Не лучше ли остаться?
Остаться – значит надевать рубашку наизнанку, слушать прыганье Захаровых ног с
лежанки, обедать с Тарантьевым, меньше думать обо всём, не дочитать до конца
путешествия в Африку, состариться мирно на квартире у кумы Тарантьева…
«Теперь или никогда!» «Быть или не быть!» Обломов приподнялся было с кресла,
но не попал сразу ногой в туфлю и сел опять.
1.Выделите в тексте ключевые слова и сформулируйте основную мысль текста.
2.Составьте к тексту вопросы по «Кубику Блума» («Почему?», «Объясни»,
«Назови», «Предложи», «Придумай», «Поделись»).
3.Как, на ваш взгляд, И.А. Гончаров относится к своему герою? Что преобладает в
авторском освещении героя: сочувствие или ирония? Докажите.
4.Сжато изложите содержание отрывка, выражая своё отношение к главному герою
и сохраняя основную мысль. Используйте неполные предложения, соблюдая
пунктуационные нормы.

Показатель развития общества: свободное время

Напишите статью в газету на тему «В чем состоит смысл жизни?» по роману И.И.
Гончарова «Обломов». Соблюдайте структуру и логическую последовательность.
Используйте синтаксические конструкции с союзом как, а также прилагательные и
страдательные причастия в краткой форме.
Теоретические материалы: «Знаки препинания перед союзом как», «Отличие кратких
прилагательных и кратких причастий».

Показатель развития общества: свободное время

Прочитайте отрывок из речи Стива Джобса и выполните задания.
Иногда жизнь бьёт вас по башке кирпичом. Не теряйте веры. Я убеждён, что
единственной вещью, которая помогла мне продолжать дело, было то, что я любил его. Вам
надо найти то, что вы любите. И это так же верно для работы, как и для отношений. Ваша
работа заполнит большую часть жизни и единственный способ быть полностью довольным
– делать то, что, по-вашему, является великим делом. И единственный способ делать
великие дела – любить то, что вы делаете. Если вы ещё не нашли своего дела, ищите. Не
останавливайтесь. Как это бывает со всеми сердечными делами, вы узнаете, когда найдёте.
И, как любые хорошие отношения, они становятся лучше и лучше с годами. Поэтому
ищите, пока не найдёте. Не останавливайтесь.
Ваше время ограничено, поэтому не тратьте его на жизнь чьей-то чужой жизнью. Не
попадайте в ловушку догмы, которая говорит жить мыслями других людей. Не позволяйте
шуму чужих мнений перебить ваш внутренний голос. И самое главное: имейте храбрость
следовать своему сердцу и интуиции. Они каким-то образом уже знают то, кем вы хотите
стать на самом деле. Всё остальное вторично. Оставайтесь голодными. Оставайтесь
безрассудными.
https://yourspeech.ru/eloquence/elocution/oratorskaya-rech-primery.html
1. Докажите, что перед вами речь публицистического стиля.
2. Определите цель текста и целевую аудиторию.
3. Какие средства языка помогают эмоциональному воздействию на читателя и
слушателя? Приведите примеры из текста.
4. Создайте развёрнутое монологическое высказывание для публичного выступления,
выбрав одну из тем. Соблюдайте речевые нормы, избегая нарушения лексической
сочетаемости и повторов, демонстрируя богатство словаря.
(a)Как правильно проводить своё свободное время?
(b)Как преодолеть лень?
(c)В чём для меня смысл жизни?

Теоретический материал: «Характерные особенности публицистического стиля»

Прослушайте текст и отметьте один правильный ответ: А, В, С или D. К тексту есть и вопросы, требующие краткого ответа. За каждый правильный ответ выставляется 1 балл.
Транскрипт
По мнению депутата Кенеса Абсатирова, несмотря на меры по повышению экологической безопасности на предприятиях, казахстанцы становятся свидетелями и жертвами вредных выбросов в атмосферу. Кенес Абсатиров назвал города, где наиболее загрязнен воздух. Так, по его данным, в республике в настоящее время 5 городов имеют высокую степень загрязнения – это Алматы, Экибастуз, Петропавловск, Аксай и Шу. Еще 9 городов очень высокую – Атырау, Усть-Каменогорск, Балхаш, Темиртау, Караганда, Жезказган, Актау, Нур-Султан, Актобе.
Мажилисмен считает, что казахстанские нормы ПДК (предельно допустимой концентрации) существенно отличаются от международных. Иначе бы в этот перечень было занесено не 14, а почти все города республики. «Корень всех бед кроется в том, что иногда компаниям дешевле обойдется заплатить штраф, нежели установить дорогостоящее очистное оборудование»,- говорит депутат и настаивает на том, чтобы были приняты меры по приведению отечественных нормативов в соответствии с международными стандартами. Также он попросил внести в Экологический кодекс дополнения в части стимулирования предприятий, которые применяют инновации для охраны окружающей среды.
https://www.nur.kz/1788073-nazvany-14-gorodov-kazahstana-s-samym-graznym-vozduhom.html
1. Высокая степень загрязнения наблюдается в городах…
A. Алматы, Балхаш, Шу
B. Алматы, Экибастуз, Аксай
C. Атырау, Темиртау, Актау
D. Актобе, Жезказган, Караганда
2. Каково коммуникативное намерение говорящего?
A. одобрение
B. сообщение
C. убеждение
D. вопрос
3. Определите слова по их значениям:

A. Денежное взыскание, налагаемое в виде наказания _______________
B. Вид, образец, которому должно удовлетворять изделие по своим признакам, свойствам, качествам — _______________________
C. Свод законов, относящихся к какой-либо области правa ________________

Прочитайте текст и выполните задания.
Свободное время — это время, свободное от основных занятий, когда личность может сама выбрать направление своей деятельности, удовлетворяя свои интересы и потребности. О свободном времени говорил известный русский писатель и педагог К. Ушинский. Он писал о том, что если человек не знает, что ему делать в часы своего досуга, то у него «портится» голова, сердце и нравственность. Социолог и культуролог Э. Соколов писал о том, что без достаточного количества свободного времени, развлечений у человека быстро истощаются силы, он становится неспособен к творческой и возвышенной деятельности. Анализируя эти высказывания, можно сделать вывод о том, что свободное время — это важная часть жизни человека, которая даёт ему возможность не только отдохнуть от повседневных забот, но и проявить себя в каком-либо виде деятельности, расширить кругозор.
Люди используют своё свободное время по-разному. Некоторые предпочитают активный отдых, некоторые — саморазвитие, а некоторые — просмотр развлекательных передач и игру за компьютером. Английский философ Бертран Рассел писал о том, что умение с умом распорядиться досугом является высшей степенью цивилизованности человека. Великий академик, физиолог Иван Павлов рассуждал о том, что лучшим отдыхом является не пассивный отдых, а смена деятельности с умственной на физическую. Американский писатель Джеймс Купер развивал мысль о том, что безделье не является отдыхом, а является пустой тратой времени.
Таким образом, свободное время является очень ценным для человека в современном мире. Поэтому нужно уметь планировать своё свободное время, не тратить его впустую, направлять на активную, творческую, познавательную деятельность. Правильное планирование свободного времени даёт человеку больше свободы.
https://moluch.ru/archive/137/38518/
1. Озаглавьте текст. _____________________
2. Определите позицию автора._________________
3. Выразите своё отношение к позиции автора, аргументируйте ответ. _______________________
4. Что объединяет цитаты К.Ушинского и Б.Рассела? _______________________
5. Найдите в тексте слова, которые соответствуют следующим определениям. Все слова находятся в 1-ом абзаце.
A. Специалист в области социологии, научной дисциплины об обществе, социальных группах и общностях — ___________________
B. Работа, занятие в какой-либо области — __________________
C. Высказанная мысль, взгляд на что-либо — ______________________
D. Объём, широта интересов, знаний -___________________
6. Объясните, как Вы понимаете предложение: «Правильное планирование свободного времени даёт человеку больше свободы».
_____________________

Напишите статью в публицистическом стиле (рассуждение с элементами описания или повествования), выбрав одну из тем:
1. Трудно ли современному человеку распределять своё свободное время?
2. Сбережем природу родного края!
Используйте в работе прилагательные и страдательные причастия в краткой форме.

Перескажите текст, адаптируя содержание для учащихся 7-8 классов, используйте средства для привлечения внимания. Продемонстрируйте владение словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер.
Во всех цивилизациях и у всех народов издавна существует представление о необходимости бережного отношения к Природе. То, что земля, реки, лес и обитающие в нем звери – это главная ценность, которой обладает природа, человек понял давно.
Долгое время основные практические задачи экологии сводились именно к охране окружающей среды. Но в ХХ веке этой традиционной бережливости уже оказалось недостаточно. Разрушение природы стало превращаться в угрозу самой жизни общества. Это привело к появлению специальных природоохранных законов. Появилась и наука, изучающая возможность сохранения реликтовых участков природы и исчезающих популяций отдельных живых видов. Постепенно люди стали понимать, что только богатство природы, разнообразие живых видов обеспечивают жизнь и будущее самого человека. Сегодня этот принцип сделался основополагающим. Природа без человека жила миллиарды лет и теперь сможет жить без него, но человек вне полноценной биосферы существовать не может. Перед человечеством поднимается проблема его выживания на Земле. Человечеству может грозить судьба динозавров. С той лишь разницей, что исчезновение бывших властителей Земли было вызвано внешними причинами, а мы можем погибнуть от неумения разумно использовать свое могущество.
Точный перевод греческого слова «экология» означает изучение собственного дома, то есть биосферы, в которой мы живем и частью которой являемся. Экология – наука, устремленная в будущее, она строится на принципе, что ценности будущего не менее важны, чем ценности настоящего. Это наука о том, как передать природу, наш общий дом нашим детям и внукам, чтобы им в нем было жить лучше и удобнее, чем нам! Наш дом един: все в нем взаимосвязано, и надо уметь объединить знания, накопленные в разных дисциплинах, в единую целостную конструкцию, которая и есть наука о том, как человек должен жить на Земле, и которую естественно называть экологией.
Экология – наука системная, она опирается на множество других дисциплин. Отличие от них в том, что она имеет вполне определенную и заранее заданную цель: такое изучение собственного дома и такое изучение возможного поведения в нем человека, которое позволило бы человеку жить в этом доме, то есть выжить на планете Земля.
https://www.nkj.ru/archive/articles/10376/

Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері

Төменде  тербелістің x(t) тәуелді графигі бейнеленген
(а) уақыттын қандай шамаларында жылдамдық максимум мәнге ие болатындығын анықтаңыз
(b) уақыттың қандай шамаларында үдеудің максимал мәнге ие болатындығын анықтаңыз.
(с) тербеліс периодын анықтаңыз
(d) тербеліс жиілігін анықтаңыз.

Механические колебания

Напишите закон изменения смещения материальной точки со временем,
совершающей гармонические колебания, если амплитуда колебания 10 см, период
колебания 10 с, начальная фаза колебаний равна нулю.

Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер

(а) Еркін тербеліс дегеніміз не?
…………………………………………………………
(b) Еріксіз тербеліс дегеніміз не?
……………………………………………………
(с) Еріксіз тербелістердің пайда болу шартына мысалдар келтіріңіз.
………………………………………………………….

Механические колебания

Укажите, в чем различие колебательных движений, графики которых представлены
на рисунке. Определить амплитуду и период колебаний для каждого случая. Записать
уравнения колебаний.

Определите значение силы тока в электрической цепи, состоящей из катушки с индуктивным сопротивлением 50 Ом и активного сопротивления в 10 Ом. Поданое напряжение 120В
A. 1,03А
B. 2,05 А
C. 2,35А
D. 3,25А

Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық

Берілген Венн диаграммасына механикалық тербеліс пен электромагниттік тербелістің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын жазыңыз

Каким будет сопротивление конденсатора электроемкостью 5 мкФ, если частота тока 400 Гц?
A. 79,5 Ом
B. 80 Ом
C. 80,35 Ом
D. 90,25 Ом

Электромагнитные колебания

По графику, изображенному на рисунке, определите амплитуду силы тока, период и
частоту. Напишите уравнение мгновенного значения силы переменного тока.

Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық

Механикалық тербеліс пен электромагниттік тербеліс шамаларының арасындағы ұқсастықты анықтап, сәйкестендіріңіз

В цепи переменного тока напряжение меняется по закону u=140 sin πt. Определите действующее значение напряжения.
A. 62В
B. 80 В
C. 100 В
D. 120 В

Айнымалы ток генераторы

Айнымалы ток генераторының суреті төменде көрсетілген.
(а) Генератордың жұмысы қандай құбылысқа негізделген?
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
(b) Генератордың жұмыс істеу принципін жазыңыз.
……………………………………………………………………………………………………………….

Переменный ток

а) Значение силы переменного тока, измеренное в Амперах, задано уравнением
I =0.1sin 100 πt. Выберите правильный вариант ответа:
a) Амплитуда силы тока 1 А
b) Период равен 100 с.
c) Частота равна 50 Гц.

На рисунке 1 изображен график зависимости силы переменного тока от времени.

(a) Определите частоту колебаний
(b) Запишите уравнение изменения силы тока от времени

Переменный ток

В сеть переменного тока включены последовательно катушка индуктивностью 3 мГн
и активным сопротивлением 20 Ом и конденсатор емкостью 30 мкФ. Напряжение на
конденсаторе Uc 50 В.

a) ток в цепи
b) напряжение на катушке
c) определите напряжение на зажимах цепи

Еріксіз электромагниттік тербелістер. Айнымалы ток

Ток күшінің уақытқа тәуелді графигі төменде бейнеленген
Ток күшінің,
(і) амплитудасын анықтаңыз
(іі) тербеліс периодын анықтаңыз
(ііі) тербеліс жиілігін анықтаңыз
(іv) I(t) тәуелділік теңдеуін жазыңыз

На рисунке 2 предложен график зависимости координаты материальной точки от времени.

(a) определите циклическую частоту
(b) запишите уравнение зависимости x=f(t)

Переменный ток

Назовите условие возникновения резонанса и объясните его значение при использовании
в радиосвязи.

Айнымалы ток тізбегінде активті және реактивті кедергі

Катушкадағы ток күшінің тербелісі кернеу тербелісінен фаза бойынша

Напишите два условия возникновения свободных колебаний.

Переменный ток

Первичная обмотка понижающего трансформатора включена в сеть переменного тока
с напряжением 220 В. Напряжение на зажимах вторичной обмотки 20 В, ее сопротивление
1 Ом, ток в ней 2 А.
a)найдите коэффициент трансформации
b)найдите КПД трансформатора

Айнымалы ток тізбегінде активті және реактивті кедергі

Конденсатордағы ток күшінің тербелісі кернеу тербелісінен фаза бойынша

Установите соответствие, проводя аналогию между механическими и электромагнитными колебаниями.

Переменный ток

Назовите два преимущества использования переменного тока высокого напряжения
при передаче на большие расстояния:
1._______________________________________________________________________
2._______________________________________________________________________

Активті және реактивті кедергілерден тұратын айнымалы токтың тізбектелген электр тізбегі үшін Ом заңы

Индуктивті кедергісі 500 Ом болатын катушка кернеуі 100 В және жиілігі 1.0 кГц болатын айнымалы ток тізбегіне тізбектей қосылған.
Анықтаңыз:
(а) ток күшінің амплитудалық мәнін,
(b) катушканың индуктивтілігін

Волновое движение

На расстоянии l=4м от источника плоской волны частотой ν = 440 Гц перпендикулярно ее
лучу расположена стена. Определить расстояния от источника волн до точек, в которых будут
первые три узла и три пучности стоячей волны, возникшей в результате сложения бегущей и
отраженной от стены волн. Скорость волны считать равной 440 м/c.

Активті және реактивті кедергілерден тұратын айнымалы токтың тізбектелген электр тізбегі үшін Ом заңы

Қалыпты жиілікте резистор кедергісі 10 Ом, катушканың индуктивтілігі 0.2 Гн және конденсатордың сыйымдылығы 0.45 мкФ болатын тізбек берілген. Анықтаңыз:
(а) катушканың индуктивті кедергісін,
(b) конденсатордың сыйымдылық кедергісін,
(с) тізбектің реактив кедергісін

Чему равен сдвиг фаз между напряжением и силой тока в цепи переменного тока с активной нагрузкой (резистор)?

Волновое движение

На рисунке ниже показано наложение двух волн. Покажите на рисунке узлы и пучности.

Айнымалы ток тізбегіндегі қуат

Айнымалы ток қуатының формуласы төменде көрсетілген ?=??????
(і) мұндағы ???? шамасының атауы қандай?
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
(іі) қуатты өсіру үшін неліктен ???? арттыру қажет?
……………………………………………………………………………………………………………….

Напряжение переменного тока изменяется по закону: u=110cos50??.
(a) Определите:
(i) амплитудное значение напряжения
(ii) период колебаний напряжения
(b) Изобразите график зависимости колебаний напряжения от времени:

Волновое движение

На рисунке показано явление, присущее механическим волнам.

a) Запишите определение данного явления.
________________________________________________________________________
b) Запишите, как длина волны и размер щели между стенками влияют на поведение
волн после прохождения через щель.
c) Изобразите на рисунке источник сферической волны и отметьте несколько точек,
которые по принципу Гюйгенса являются источниками вторичных волн.

Айнымалы ток тізбегіндегі қуат

Индуктивтілігі 0.3 Гн, актив кедергісі 50 Ом катушка мен сиымдылығы 1.0 мкФ конденсатор ?=200???100?? айнымалы кернеу көзіне тізбектей жалғанған.
Есептеңіз:
(а) ток күшінің амплитудалық мәнін,
(b) ток пен кернеу тербелістерінің фазалық айырымын,
(с) қуат коэффициентін,
(d) тұтынатын қуатын,

Микроволновая печь питается от электросети частотой 50 Гц. Среднеквадратическое значение напряжения в сети 220В.
(a) Для получения высоковольтного напряжения печь содержит трансформатор, который имеет 500 витков в первичной обмотке и 3600 витков во вторичной обмотке. Электросеть соединена с первичной обмоткой трансформатора.
Вычислите:
(i) среднеквадратическое значение выходного напряжения
(ii) максимальное значение выходного напряжения.
(b) Максимальное значение выходного тока трансформатора равно 0.95 A.
Вычислите среднюю выходную мощность трансформатора.
На рисунке 4 представлено изменение во времени выходного напряжения трансформатора.

(i) проградуируйте горизонтальную и вертикальную оси графика на рисунке 4 так, чтобы изображенная кривая соответствовала выходному напряжению трансформатора.
(ii) объясните, как работает трансформатор

Электр тізбегіндегі кернеу резонансы

(а) Айнымалы токтың резонансының болу шартын атаңыз.
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
(b) резонанстық жиілік формуласын анықтаңыз
А) ?=1??
В) ?=1√??
С) ?=??
D) ?=√??
(с) кедергісі R 150 Ом және индуктивтілігі L 100 мГн болатын катушка сыйымдылығы 0.068 мкФ болатын конденсатормен тізбектей жалғанған.
Осы жүйенің резонанстық жиілігін анықтаңыз

Электромагнитные волны

a) При каком движении- ускоренном или равномерном- электрический заряд может
излучать электромагнитную волну?
________________________________________________________________________
b) Электромагнитные волны распространяются в некоторой однородной среде со
скоростью 2*108 м/с. Какую длину волны имеют электромагнитные колебания в этой среде,
если их частота в вакууме 1 МГц?

Коэффициент мощности можно определить, используя, например, треугольник сопротивлений или треугольник мощностей.
(a) Нарисуйте соответствующий треугольник сопротивлений и запишите формулу
(b) Нарисуйте соответствующий треугольник мощностей и запишите формулу

Электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор

а) Трансформатор қуаты оның(трансформатордың) қандай бөліктеріне тәуелді?
(і) ………………………………………………………………………………………………………………………………..
(іі) ……………………………………………………………………………………………………………………………….
(ііі) ………………………………………………………………………………………………………………………………
(b) Қуат формуласының негізінде трансформатордың жұмыс істеу принципін талдап жазыңыз
……………………………………………………………………………………………………………….

Электромагнитные волны

На рисунке ниже показаны два вида сигнала: амплитудно- модулированный и
частотно – модулированный. Запишите рядом с каждым видом сигнала его название.

Электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор

Суретте жоғары кернеудегі сымдар бейнеленген

(а) берілген суретті пайдаланып, көрсетілген трансформаторлар түрлерін жазыңыз.
(b) суретте жоғары жиілікті кернеуде қолданылатын кабель бейнеленген

Жоғары жиілікті кернеуде қолданылатын кабельдің ортасында кедергісі жоғары болат өзекше орналастырылып, сыртынан алюминий сыммен өріледі.
Болат өзекшенің ролін бағалаңыз.
……………………………………………………………………………………………………………….

Электромагнитные волны

Отметьте те из перечисленных элементов, что используются при сборке простейшего
детекторного приемника:
– антенна;
– заземление;
– колебательные контуры;
– светодиод;
– мультиметр;
– резистор.

Волновая оптика

На дифракционную решетку, имеющую 500 штрихов на 1 мм, падает
монохроматический свет длиной волны 500 нм. Свет падает на решетку перпендикулярно.
Какой наибольший порядок спектра можно наблюдать

Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану

Қазақстандағы электр энергиясы көздерін атаңыз олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалаңыз

Геометрическая оптика

На границу раздела двух сред MN падает световая волна и отражается. В какую
точку из точек A, E, F и B свет приходит позже?

Геометрическая оптика

С помощью сферического зеркала получено изображение предмета AB. Определите
построением положение зеркала и его фокус. Вогнутое или выпуклое это зеркало?

Геометрическая оптика

Определить радиус кривизны и фокусное расстояние выпуклого сферического зеркала,
если МК = 3 см, а АВ = 30 см.

Геометрическая оптика

Полное отражение света используют в оптоволоконной оптике. Объясните, почему
оверхность стеклянного волокна (световода) покрыта оболочкой из прозрачного материала с
меньшим показателем преломления?

Геометрическая оптика

Укажите два преимущества использования оптоволокна.

Геометрическая оптика

Собирающая и рассеивающая линзы с фокусными расстояниями F1 = F2= F находятся
на расстоянии d = F друг от друга. Два луча падают на собирающую линзу так, что их
продолжения проходят через центр рассеивающей линзы. Найти положение изображения.

Геометрическая оптика

Собирающая линза с оптической силой 2 дптр и рассеивающая линза с оптической
силой -1,5 дптр расположены на расстоянии 40 см друг от друга и имеют общую ось. Со
стороны собирающей линзы на расстоянии 4 м находится предмет АВ высотой 20 см.
Определите, где и какое изображение предмета дадут эти линзы.

Геометрическая оптика

Определить оптическую силу стеклянной линзы, находящейся в воздухе, если линза:
1) двояковыпуклая с радиусом кривизны поверхностей R1 = 50 см; R2 = 30 см;
2) выпукло-вогнутая с радиусом кривизны поверхностей R1 = 25 см; R2 = 40 см.

Геометрическая оптика

С помощью построений определите фокусное расстояние хрусталика глаза.